Chwilio uwch
 

Place Names

Mae'r rhestr hon yn cynnwys enwau trefi a dinasoedd, tai a chestyll, gwledydd, rhanbarthau gweinyddol megis cwmwdau a phlwyfi, aneddleodd unigol, a nodweddion daearyddol megis afonydd a bryniau.Mae 'n' ar ôl y cyfeiriad yn dangos bod nodyn esboniadol.

'Mwythig

Welsh Definition: Amwythig, prif dref swydd Amwythig
English Definition: Shrewsbury, Shropshire's main town
Line Refs: 77.1, 77.63

Aber

Welsh Definition: Abergwyngregyn, yn Arllechwedd Uchaf, 8km i'r dwyrain o Fangor
English Definition: Abergwyngregyn, in Arllechwedd Uchaf, 8km west of Bangor
Line Refs: 100.1n

Aber Dau Gledd

Welsh Definition: Aberdaugleddau, harbwr ger tref Penfro
English Definition: Milford Haven, a harbour near Pembroke town
Line Refs: 28.18n

Aber Daugleddau

Welsh Definition: Aberdaugleddau, harbwr ger tref Penfro
English Definition: Milford Haven, a harbour near Pembroke town
Line Refs: 114.25–6n

Aberhodni

Welsh Definition: Aberhonddu, bwrdeistref ym Mrycheiniog
English Definition: Brecon, a borough in Brycheiniog
Line Refs: 31.8n

Abermarlais

Welsh Definition: Abermarlais, cartref noddwr ym mhlwyf Llansadwrn, sir Gaerfyrddin
English Definition: Abermarlais, a patron's home in the parish of Llansadwrn, Carmarthenshire
Line Refs: 14.15

Aberogwen

Welsh Definition: Aberogwen, aber afon Ogwen, o bosibl ger Llandygái neu Dalybont, Gwynedd
English Definition: Aberogwen, at the estuary of the river Ogwen, possibly near Llandygái or Talybont, Gwynedd
Line Refs: 61.8n

Aberriw

Welsh Definition: Aberriw, plwyf ar y ffin rhwng cymydau Cedewain a Llannerch Hudol, sir Drefaldwyn
English Definition: Berriew, a parish on the border between the commotes of Cedewain and Llannerch Hudol, Montgomeryshire
Line Refs: 38.4n

Abertanad

Welsh Definition: Abertanad, trefgordd ac enw cartref noddwr ym mhlwyf Llanyblodwel, tua 10km I'r de o Groesoswallt, swydd Amwythig
English Definition: Abertanad, a township and patron's house in Llanyblodwel parish, about 10km south of Oswestry, Shropshire
Line Refs: 86.20, 86.5n, 89.37n, 98.30

Actwn

Welsh Definition: Acton, ansicr
English Definition: Acton, uncertain
Line Refs: 5.12n

Aensio

Welsh Definition: Anjou, talaith yng ngogledd-orllewin Ffrainc, yn cyfateb yn fras i département Maine-et-Loire heddiw
English Definition: Anjou, a province in north-west France, roughly corresponding to the département Maine-et-Loire of today
Line Refs: 3.20n, 3.36

Aeron

Welsh Definition: afon Aeron yng Ngheredigion
English Definition: the river Aeron in Ceredigion
Line Refs: 12.47

Affrig

Welsh Definition: Affrica
English Definition: Africa
Line Refs: 56.50n

Allt Melydn

Welsh Definition: Allt Melyd, pentref a phlwyf yng nghwmwd Prestatyn yng nghantref Tegeingl
English Definition: Meliden, a village and parish in the commote of Prestatyn in the cantref of Englefield
Line Refs: 70.30n

Allt-y-gwinau

Welsh Definition: Allt-y-gwinau, ger Drws-y-nant ym mlaen Dyffryn Wnion, Meirionnydd
English Definition: Allt-y-gwinau, near Drws-y-nant in the upper part of the Wnion Valley, Meirionnydd
Line Refs: 46a.6

Almaen

Welsh Definition: yr Almaen
English Definition: Germany
Line Refs: 29.27

Alun

Welsh Definition: afon Alun, yn tarddu uwch Llandegla ac yn llifo drwy’r Wyddgrug i ymuno ag afon Dyfrdwy
English Definition: the river Alun, which rises above Llandegla and flows through Mold to join the river Dee
Line Refs: 42.3n, 89.23n

Alun Ystrad

Welsh Definition: Ystrad Alun, cwmwd i'r gogledd-orllewin o Wrecsam yn cynnwys yr Wyddgrug
English Definition: Ystrad Alun, a commote north-west of Wrexham, including Mold
Line Refs: 43.42n

Alwen

Welsh Definition: afon Alwen, yn tarddu ar fynydd Hiraethog ac yn llifo i'r dwyrain gan ymuno ag afon Dyfrdwy ger Cynwyd
English Definition: the river Alwen, which rises on Hiraethog mountain and flows eastwards joining the river Dee near Cynwyd
Line Refs: 42.1n

Amwythig

Welsh Definition: Amwythig, prif dref swydd Amwythig
English Definition: Shrewsbury, Shropshire's main town
Line Refs: 77.18, 77.48, 78.7

Anhuniawg

Welsh Definition: Anhuniog, cwmwd yn Uwch Aeron, Ceredigion
English Definition: Anhuniog, a commote in Uwch Aeron, Ceredigion
Line Refs: 10.14n, 11.21n

Annwn

Welsh Definition: Annwn, yr arall fyd
English Definition: Annwn, the other world
Line Refs: 108.59n

Aras

Welsh Definition: Arras, yn nhalaith Artois, gogledd-ddwyrain Ffrainc
English Definition: Arras, in the province of Artois, north-east France
Line Refs: 96.26n

Arberth

Welsh Definition: Arberth, tref a chantref yn sir Benfro
English Definition: Narberth, a town and cantref in Pembrokeshire
Line Refs: 114.30n

Ardudwy

Welsh Definition: Ardudwy, cantref ym Meirionnydd
English Definition: Ardudwy, a cantref in Meirionnydd
Line Refs: 100.12n, 44.59n, 52.14n

Arfon

Welsh Definition: Arfon, cantref yng Ngwynedd Is Conwy a ymrannai’n ddau gwmwd, Uwch Gwyrfai ac Is Gwyrfai
English Definition: Arfon, a cantref in Gwynedd Is Conwy which is divided into two commotes, namely Uwch Gwyrfai and Is Gwyrfai
Line Refs: 46b.21n, 56.33n, 57.53,

Arllechwedd

Welsh Definition: Arllechwedd, cantref yng Ngwynedd Is Conwy
English Definition: Arllechwedd, a cantref in Gwynedd Is Conwy
Line Refs: 100.13n

Arwystl

Welsh Definition: Arwystli, cantref ym Mhowys, yn fras yn sir Drefaldwyn
English Definition: Arwystli, a cantref in Powys, corresponding roughly to Montgomeryshire
Line Refs: 82.26n

Aur

Welsh Definition: afon Aur, swydd Henffordd
English Definition: the river Dore, Herefordshire
Line Refs: 32.12n

Bactwn

Welsh Definition: Bacton, plwyf yn Nyffryn Aur, swydd Henffordd
English Definition: Bacton, a parish in the Golden Valley, Herefordshire
Line Refs: 32.8n

Baddwn

Welsh Definition: Caerfaddon, tref yng ngogledd Gwlad yr Haf, enwog am ei baddonau iachusol
English Definition: Bath, a city in north Somerset, famous for its healing baths
Line Refs: 81.7n

Baiwn

Welsh Definition: Bayonne, ardal yn ne-orllewin Ffrainc a oedd yn bwysig ar gyfer y fasnach win
English Definition: Bayonne, a region in south-west France which was famous for its wine
Line Refs: 20a.32n

Banbri

Welsh Definition: Banbury, swydd Rhydychen, lleoliad un o frwydrau enwocaf Rhyfel y Rhosynnau, a ymladdwyd 24 Gorffennaf 1469
English Definition: Banbury, Oxfordshire, the location of one of the most important battles in the Wars of the Roses which was fought 24 July 1469
Line Refs: 24.20n, 25.8n, 79.2n

Bangor

Welsh Definition: Bangor, dinas yn Arfon, Gwynedd
English Definition: Bangor, a city in Arfon, Gwynedd
Line Refs: 108.4n, 109.15, 109.30, 58.13, 58.4n, 59.2n, 61.27n, 61.35, 61.60

Barstabl

Welsh Definition: Barnstaple, tref a phorthladd bwysig yng ngogledd Dyfnaint
English Definition: Barnstaple, a town and important port in north Devon
Line Refs: 21.66n

Bers

Welsh Definition: Bers, Bersham, pentref ger Wrecsam ym Maelor Gymraeg
English Definition: Bersham, a village near Wrexham in Maelor Gymraeg
Line Refs: 73.71

Berwyn

Welsh Definition: Berwyn, bryniau yn ymestyn o Landrillo yn Edeirnion i Langollen ac at ddyffryn Tanad
English Definition: Berwyn, the hills which extend from Llandrillo in Edeirnion to Llangollen and the Vale of Tanad
Line Refs: 108.51, 121.21n, 57.40n, 72.14n, 76.26n

Biwmares

Welsh Definition: Biwmares, bwrdeistref ar lan y Fenai yng nghwmwd Dindaethwy, Môn
English Definition: Beaumares, a borough on the banks of the Menai in the commote of Dindaethwy, Anglesey
Line Refs: 60.14n

Blaen-tren

Welsh Definition: Blaen-tren, cartref noddwr ym mhlwyf Llanybydder
English Definition: Blaen-tren, a patron's home in the parish of Llanybydder
Line Refs: 13.11, 13.21, 13.66

Blagmer

Welsh Definition: Blakemere, ger Ellesmere, swydd Amwythig
English Definition: Blakemere, near Ellesmere, Shropshire
Line Refs: 78.32n

Blodfol

Welsh Definition: Llanyblodwel, plwyf yn Nyffryn Tanad, 10km i'r gorllewin o Groesoswallt, swydd Amwythig
English Definition: Llanyblodwel, a parish in the Vale of Tanad, 10km west of Oswestry, Shropshire
Line Refs: 88.29n, 89.59n

Bodsilin

Welsh Definition: Bodsilin, cartref noddwr yn Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
English Definition: Bodsilin, a patron's home in Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
Line Refs: 63.10n

Breiddin

Welsh Definition: bryniau Breiddin, ar y ffin rhwng Powys a Lloegr, yn agos i Landrinio
English Definition: Breidden hills, on the border between Powys and England, close to Llandrinio
Line Refs: 72.16n

Bresawnt

Welsh Definition: Bresawnt: ai Brescia yn yr Eidal, tref enwog am gynhyrchu arfau dur?
English Definition: Bresawnt: Brescia in Italy, a town famous for its production of steel weapons?
Line Refs: 1.31n

Bron Hyrddin

Welsh Definition: Bron Hyrddin, Hyrddin, Llwyn Hyrddin, y bryn coediog ar bwys abaty Glyn-y-groes, Llangollen
English Definition: Bron Hyrddin, Hyrddin, Llwyn Hyrddin, a wooded hill near Valle Crucis abbey, Llangollen
Line Refs: 111.27n

Brycheiniawg

Welsh Definition: Brycheiniog, hen deyrnas, a sir yn ddiweddarach, yn ne-ddwyrain Cymru; y brif dref yw Aberhonddu
English Definition: Brecon, an old kingdom and later a county in south-east Wales; its main town is Brecon
Line Refs: 27.10

Brycheiniog

Welsh Definition: Brycheiniog, hen deyrnas, a sir yn ddiweddarach, yn ne-ddwyrain Cymru; y brif dref yw Aberhonddu
English Definition: Brecon, an old kingdom and later a county in south-east Wales; its main town is Brecon
Line Refs: 31.59

Bryncunallt

Welsh Definition: Bryncunallt, enw trefgordd a chartref noddwr ger y Waun, Nanheudwy
English Definition: Bryncunallt, a township and a patron's house near Chirk, Nanheudwy
Line Refs: 103.42n, 104.19, 105.39n

Brysto

Welsh Definition: Bryste, Bristol, tref yn ne-orllewin Lloegr a'r ail borthladd bwysicaf yn Lloegr yn y bymthegfed ganrif
English Definition: Bristol, a town in south-west England and the second most important port in England in the fifteenth century
Line Refs: 114.24n

Brytaen

Welsh Definition: Prydain Fawr
English Definition: Great Britain
Line Refs: 78.25

Buellt

Welsh Definition: Buellt, hen dalaith a chantref yng nghanolbarth Cymru, i'r gogledd-orllewin o Frycheiniog
English Definition: Builth, an old kingdom and cantref in Mid Wales, to the north-west of Brycheiniog
Line Refs: 1.8n, 2.20n

Bwlaen

Welsh Definition: Boulogne, dinas yng ngogledd Ffrainc
English Definition: Boulogne, a city in northern France
Line Refs: 15.38n

Bwlen

Welsh Definition: Boulogne, dinas yng ngogledd Ffrainc
English Definition: Boulogne, a city in northern France
Line Refs: 75.21, 75.28n

Bwrdiaws

Welsh Definition: Bordeaux, dinas yn ne-orllewin Ffrainc
English Definition: Bordeaux, a city in south-west France
Line Refs: 20.22n, 20a.31n

Byrgwyn

Welsh Definition: Bourgogne, rhanbarth yn nwyrain Ffrainc a rhannau o orllewin y Swistir rhwng afon Rhôn ac afon Saône
English Definition: Bourgogne, a region in eastern France and western parts of Switzerland between the rivers Rhône and Saône
Line Refs: 96.28n, 98.36

Cae Alo

Welsh Definition: Cae Alo, man anhysbys ym Mhowys
English Definition: Cae Alo, unknown, in Powys
Line Refs: 98.10n

Caeaw

Welsh Definition: Caeo, cwmwd yn y Cantref Mawr, sir Gaerfyrddin
English Definition: Caeo, a commote in Cantref Mawr, Carmarthenshire
Line Refs: 9.6n

Caeo

Welsh Definition: Caeo, cwmwd yn y Cantref Mawr, sir Gaerfyrddin
English Definition: Caeo, a commote in Cantref Mawr, Carmarthenshire
Line Refs: 6.12n

Caer

Welsh Definition: Caer, Chester, dinas ar lan afon Dyfrdwy ar y ffin â sir y Fflint
English Definition: Chester, a city on the banks of the river Dee on the border with Flintshire
Line Refs: 34.20n, 43.25, 67.24, 69.2n, 69.35, 75.18n

caer Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 8.23

Caer Gai

Welsh Definition: Caer Gai, caer Rufeinig ger Llanuwchllyn, Meirionnydd
English Definition: Caer Gai, a Roman fort near Llanuwchllyn, Meirionnydd
Line Refs: 45.26n

Caer Llion

Welsh Definition: Caerllion ar Wysg, ger Casnewydd, a gysylltir â'r Brenin Arthur a'i Ford Gron
English Definition: Caerleon, near Newport, associated with King Arthur and the Round Table
Line Refs: 125.8, 61.58n

Caer Selem

Welsh Definition: Jerwsalem, prifddinas Israel a chyrchfan pwysig i bererinion
English Definition: Jerusalem, the capital of Israel and an important destination for pilgrims
Line Refs: 90.12n, 90.4

Caer-dro

Welsh Definition: Troea, y ddinas hynafol yn Anatolia (Twrci)
English Definition: Troy, the ancient city in Anatolia (Turkey)
Line Refs: 85.36n

Caer-gaint

Welsh Definition: Caer-gaint, Canterbury, swydd Gaint, enwog am ei chadeirlan a oedd yn gyrchfan pererinion
English Definition: Canterbury, Kent, famous for its cathedral which was a place of pilgrimage
Line Refs: 102.30n, 23.18n

Caerdyf

Welsh Definition: Caerdydd, prif dref arglwyddiaeth Morgannwg
English Definition: Cardiff, the main town of the lordship of Glamorgan
Line Refs: 12.8, 12.9, 17.9n, 20.35n

Caerfyrddin

Welsh Definition: Caerfyrddin, prif dref sir Gaerfyrddin, yng nghwmwd Derllys
English Definition: Carmarthen, the main town of Carmarthenshire, in the commote of Derllys
Line Refs: 8.6, 14.1n

Caerlleon

Welsh Definition: Caer, Chester, dinas ar lan afon Dyfrdwy ar y ffin â sir y Fflint
English Definition: Chester, a city on the banks of the river Dee on the border with Flintshire
Line Refs: 101a.49, 114.19n

Caerllion

Welsh Definition: Caerllion ar Wysg, ger Casnewydd, a gysylltir â'r Brenin Arthur a'i Ford Gron
English Definition: Caerleon, near Newport, associated with King Arthur and the Round Table
Line Refs: 125.4n, 26.50, 38.42n

Caerloyw

Welsh Definition: Caerloyw, Gloucester
English Definition: Gloucester
Line Refs: 23.12n, 25.34

Caerlŷr

Welsh Definition: Caerlŷr, Leicester, dinas ar safle hen gaer Rufeinig yng nghanolbarth Lloegr
English Definition: Leicester, a city on the location of an old Roman fort in the Midlands
Line Refs: 36.38n

Caint

Welsh Definition: Caer-gaint, Canterbury, swydd Gaint, enwog am ei chadeirlan a oedd yn gyrchfan pererinion
English Definition: Canterbury, Kent, famous for its cathedral which was a place of pilgrimage
Line Refs: 58.10

Calais

Welsh Definition: Calais, porthladd yng ngogledd Ffrainc
English Definition: Calais, a port in northern France
Line Refs: 73.45n

Caron

Welsh Definition: Caron, ardal Tregaron, Ceredigion
English Definition: Caron, the area around Tregaron, Ceredigion
Line Refs: 52.23n, 52.57

Carreg Cennen

Welsh Definition: Carreg Cennen, castell 6 km i'r de o Landeilo, sir Gaerfyrddin
English Definition: Carreg Cennen, a castle 6 km south of Llandeilo, Carmarthenshire
Line Refs: 21.22n

Carreg Hofa

Welsh Definition: Carreghwfa, plwyf ar y gororau rhwng cwmwd Deuddwr a’r Deuparth, tua 2km i'r gorllewin o Lanymynech
English Definition: Carreghwfa, a parish on the on the English border, between the commote of Deuddwr and the Duparts, about 2km west of Llanymynech
Line Refs: 87.40n, 88.24n

Castell Gwent

Welsh Definition: Cas-gwent, Chepstow, tref ar lan afon Gwy, Gwent
English Definition: Chepstow, a town on the banks of the river Wye, Gwent
Line Refs: 25.35, 25.6n

Castellnewydd

Welsh Definition: Casnewydd, tref 6km i'r de-orllewin o Gaerleon, Gwent
English Definition: Newport, a town 6km south-west of Caerleon, Gwent
Line Refs: 18.35n

Castil

Welsh Definition: Castille, talaith ym Mhenrhyn Iberia, bellach yn rhan o Sbaen
English Definition: Castille, a province on the Iberian peninsula, now part of Spain
Line Refs: 29.11n

Cedewain

Welsh Definition: Cedewain, cwmwd ac arglwyddiaeth ym Mhowys Wenwynwyn
English Definition: Cedewain, a commote and lordship in Powys Wenwynwyn
Line Refs: 27.45n, 39.15n

Cefn yr Ais

Welsh Definition: Cefn yr Ais, ansicr, ym Mhowys
English Definition: Cefn yr Ais, uncertain, in Powys
Line Refs: 44.23n

Celli-wig

Welsh Definition: Celliwig, llys y Brenin Arthur yng Nghernyw
English Definition: Celliwig, King Arthur's court in Cornwall
Line Refs: 71.1n

Celyddon

Welsh Definition: Celyddon, coedwig yng ngorllewin yr Alban lle aeth Myrddin yn wallgof
English Definition: Caledon, a forest in the west of Scotland where Myrddin became mad
Line Refs: 114.26

Cent

Welsh Definition: Kent, sir yn ne-ddwyrain Lloegr
English Definition: Kent, a county in south-east England
Line Refs: 79.23

Ceredigiawn

Welsh Definition: Ceredigion, y dalaith a ymrannai yn Uwch Aeron (gogledd) ac Is Aeron (de)
English Definition: Ceredigion, the kingdom which divided into Uwch Aeron (north) and Is Aeron (south)
Line Refs: 9.35

Ceri

Welsh Definition: Ceri, cwmwd bychan rhwng Cedewain a Maelienydd, ar y ffin â Lloegr, yn aml yn cynrychioli pegwn dwyreiniol pell
English Definition: Ceri, a small commote between Cedewain and Maelienydd, on the English border, often representing the eastern limit of Wales
Line Refs: 37.15n, 37.65, 43.27n

Cernyw

Welsh Definition: Cernyw, yn ne-orllewin eithaf Lloegr
English Definition: Cornwall, in the far south-west of England
Line Refs: 29.17

Chwitffordd

Welsh Definition: Chwitffordd, plwyf yng nghwmwd Cwnsyllt, Tegeingl
English Definition: Chwitffordd, a parish in the commote of Coleshill, Englefield
Line Refs: 70.36n

Clawdd Offa

Welsh Definition: Clawdd Offa, y ffin draddodiadol rhwng Cymru a Lloegr
English Definition: Offa's Dyke, the traditional border between Wales and England
Line Refs: 68.21

Cliffordd

Welsh Definition: Clifford, castell ac arglwyddiaeth ar lan afon Gwy
English Definition: Clifford, a castle and lordship on the banks of the river Wye
Line Refs: 36.12n

Clwyd

Welsh Definition: afon Clwyd, yn tarddu yng Nghlocaenog ac yn llifo drwy Ddyffryn Clwyd ac ymuno â'r môr yn y Foryd, y Rhyl
English Definition: the river Clwyd, which rises in the forest of Clocaenog and flows through the Vale of Clwyd before joining the sea near Rhyl
Line Refs: 43.1n, 49.34n, 71.8n

Coetmawr

Welsh Definition: Coetmor, cartref noddwr ger Llanllechid, Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
English Definition: Coetmor, a patron's home near Llanllechid, Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
Line Refs: 99.4n, 100.67n

Coetmor

Welsh Definition: Coetmor, cartref noddwr ger Llanllechid, Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
English Definition: Coetmor, a patron's home near Llanllechid, Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
Line Refs: 100.22n, 100.42n

Conwy

Welsh Definition: afon Conwy, sy'n llifo drwy Ddyffryn Conwy i'r môr yng Nghonwy, Gwynedd
English Definition: the river Conwy, which flows through Conwy Valley to the sea near Conwy, Gwynedd
Line Refs: 21.68n, 43.2n, 61.32n, 60.18n

côr Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 6.18, 7.40

Cornatun

Welsh Definition: Cornatun, mynydd ger Trefaldwyn, ar y ffin â swydd Amwythig
English Definition: Corndon Hill, a mountain near Montgomery, on the Shrophire border
Line Refs: 85.24n

Corsygedol

Welsh Definition: Corsygedol, cartref noddwr yn Llanddwywe-is-y-graig, Dyffryn Ardudwy, Meirionnydd
English Definition: Corsygedol, a patron's home in Llanddwywe-is-y-graig, Dyffryn Ardudwy, Meirionnydd
Line Refs: 52.55

Corwen

Welsh Definition: Corwen, un o brif drefi Edeirnion, ar lan afon Dyfrdwy ac islaw bryniau Berwyn
English Definition: Corwen, one of the main towns of Edeirnion, on the banks of the river Dee, below the Berwyn hills
Line Refs: 47.10, 43.19, 43.64, 43.6n, 44.4n, 44a.20n, 44a.5, 45.6, 47.38, 47.49, 84.52, 84.7n

Craig Hofa

Welsh Definition: Carreghwfa, plwyf ar y gororau rhwng cwmwd Deuddwr a’r Deuparth, tua 2km i'r gorllewin o Lanymynech
English Definition: Carreghwfa, a parish on the on the English border, between the commote of Deuddwr and the Duparts, about 2km west of Llanymynech
Line Refs: 89.51n

Craig Nannau

Welsh Definition: Craig Nannau, uwch llys Nannau, Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd
English Definition: Craig Nannau, above Nannau, in the parish of Llanfachreth, the commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 87.39n

Croesoswallt

Welsh Definition: Croesoswallt, tref ac arglwyddiaeth yn swydd Amwythig, tua 10km i'r de o'r Waun
English Definition: Oswestry, a town and lordship in Shropshire, about 10km south of Chirk
Line Refs: 102.19n, 103.45n, 96.24

Cryniarth, y

Welsh Definition: Cryniarth, cartref noddwr ger Llandrillo, Edeirnion
English Definition: Cryniarth, a patron's home near Llandrillo, Edeirnion
Line Refs: 48.69

Cwchwillan

Welsh Definition: Cochwillan, cartref noddwr ychydig i'r de o Dal-y-bont, yn Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
English Definition: Cochwillan, a patron's home to the south of Tal-y-bont, in Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
Line Refs: 55.15n

Cwyntry

Welsh Definition: Coventry, yn Warwickshire
English Definition: Coventry, in Warwickshire
Line Refs: 44.34n

Cydewain

Welsh Definition: Cedewain, cwmwd ac arglwyddiaeth ym Mhowys Wenwynwyn
English Definition: Cedewain, a commote and lordship in Powys Wenwynwyn
Line Refs: 37.14n, 37.16, 37.66, 38.50n

Cydweli

Welsh Definition: Cydweli, plwyf a chwmwd yn Sir Gaerfyrddin
English Definition: Cydweli, a parish and commote in Carmarthenshire
Line Refs: 98.9n

Cyfeiliog

Welsh Definition: Cyfeiliog, cwmwd yn ne-orllewin Powys
English Definition: Cyfeiliog, a commote in south-west Powys
Line Refs: 40.24, 40.6

Cymer

Welsh Definition: Cymer, abaty Sistersaidd ger Dolgellau, Meirionnydd
English Definition: Cymer, a Cistercian abbey near Dolgellau, Meirionnydd
Line Refs: 50.44

Cymru

Welsh Definition: Cymru
English Definition: Wales
Line Refs: 1.46, 2.11, 2.19, 3.72, 10.40n, 14.52, 19.20, 19.80, 20a.35, 21.1, 21.65, 21.70, 24.73, 24.85, 25.12, 25.64n, 27.57n, 29.64, 36.39, 54.4, 60.21, 62.26n, 78.12n

Cymry

Welsh Definition: Cymru
English Definition: Wales
Line Refs: 79.42

Cynllaith

Welsh Definition: Cynllaith, cwmwd ym Mhowys Fadog a Swydd y Waun
English Definition: Cynllaith, a commote in Powys Fadog and Chirkland
Line Refs: 90.44n, 90.48n, 90.56n

Cynwyd

Welsh Definition: Cynwyd, trefgordd ym mhlwyf Llangar, Edeirnion
English Definition: Cynwyd, a township in the parish of Llangar, Edeirnion
Line Refs: 43.2n

Deau

Welsh Definition: de Cymru neu Ddeheubarth
English Definition: south Wales or Deheubarth
Line Refs: 114.10, 27.11n, 52.6, 36.1

Defnsir

Welsh Definition: Dyfnaint, Devon, sir yn ne-orllewinol Lloegr
English Definition: Devon, a county in south-west England
Line Refs: 24.17n

Deheubarth

Welsh Definition: cf. Deheubarthwyr 8.26
English Definition: cf. Deheubarthwyr 8.26
Line Refs: , 8.22, 9.8

Deheudir

Welsh Definition: de Cymru neu Ddeheubarth
English Definition: south Wales or Deheubarth
Line Refs: 9.27, 9.41

Deheuwlad

Welsh Definition: de Cymru neu Ddeheubarth
English Definition: south Wales or Deheubarth
Line Refs: 14.4, 24.83

Deifr

Welsh Definition: Deira (ac fel enw pobl yn 26.6)
English Definition: Deira (and as the name of the people in 26.6)
Line Refs: 52.2n

Derbi

Welsh Definition: Derby
English Definition: Derby
Line Refs: 78.18n

Deuddwr

Welsh Definition: Deuddwr, cwmwd rhwng afonydd Efyrnwy a Hafren yn nwyrain Powys Wenwynwyn
English Definition: Deuddwr, a commote between the rivers Efyrnwy and Severn in the easten part of Powys Wenwynwyn
Line Refs: 83.15–18n, 61.16n, 83.68, 84.15n, 85.18, 85.4

Deuma

Welsh Definition: Deuma, un o'r enwau ar fynachlog Sistersiaidd Llantarnam
English Definition: Deuma, one of the names for the Cistercian abbey of Llantarnam
Line Refs: 8.30n

Dinas y Garrai

Welsh Definition: Doncaster, swydd Efrog
English Definition: Doncaster, Yorkshire
Line Refs: 24.3n

Dinbech

Welsh Definition: Dinbych, bwrdeistref yn Nyffryn Clwyd
English Definition: Denbigh, a borough in the Vale of Clwyd
Line Refs: 66.33n

Dinbych

Welsh Definition: Dinbych, bwrdeistref yn Nyffryn Clwyd
English Definition: Denbigh, a borough in the Vale of Clwyd
Line Refs: 105.60n, 67.4n, 71.15, 71.26n

Dinefwr

Welsh Definition: Dinefwr, castell ger Llandeilo, prif lys tywysogion y Deheubarth
English Definition: Dinefwr, a castle near Llandeilo, the main court of the princes of Deheubarth
Line Refs: 12.29n

Dofr

Welsh Definition: Dover, porthladd yn ne-ddwyrain eithaf Lloegr
English Definition: Dover, a port in the far south-east of England
Line Refs: 27.54, 29.17, 38.46n

Dôl Eryri

Welsh Definition: Dôl Eryri, lle anhysbys yn Eryri, Gwynedd
English Definition: Dôl Eryri, an unknown place in Snowdonia, Gwynedd
Line Refs: 108.57n

Dolgellau

Welsh Definition: Dolgellau, prif dref Meirionnydd
English Definition: Dolgellau, the main town of Meirionnydd
Line Refs: 50.11n

Dotawnt

Welsh Definition: afon Dotawnt, afon neu nant anhysbys yn ardal Mantes neu Rouen, Ffrainc
English Definition: the river Dotawnt, uncertain, probably a river near Mantes or Rouen, France
Line Refs: 1.47n

Dulas

Welsh Definition: afon Dulas, yn tarddu ger Machynlleth ac yn llifo i afon Dyfi
English Definition: the river Dulas, which rises near Machynlleth and flows into the river Ddyfi
Line Refs: 42.3n

dwy Arfon

Welsh Definition: Arfon, cantref yng Ngwynedd Is Conwy a ymrannai’n ddau gwmwd, Uwch Gwyrfai ac Is Gwyrfai
English Definition: Arfon, a cantref in Gwynedd Is Conwy which is divided into two commotes, namely Uwch Gwyrfai and Is Gwyrfai
Line Refs: 60.4n

dwy Bowys

Welsh Definition: Powys, un o hen daleithiau Cymru a rennid yn hanesyddol yn Bowys Fadog (gogledd) a Phowys Wenwynwyn (de). Cynhwysa yn fras siroedd Trefaldwyn, Maesyfed a Brycheiniog a rhan o sir Ddinbych
English Definition: Powys, one of the old kingdoms of Wales which consisted historically of Powys Fadog in the north and Powys Wenwynwyn in the south. It roughly consists of the counties of Montgomeryshire, Radnorshire and Breconshire, and a part of Denbighshire
Line Refs: 117.55

dwy Faelor

Welsh Definition: Maelor, sef cymydau Maelor Gymraeg a Maelor Saesneg ym Mhowys Fadog
English Definition: Maelor, comprising the commotes of Maelor Gymraeg and Maelor Saesneg in Powys Fadog
Line Refs: 72.22n

dwy Waun

Welsh Definition: Y Waun, tref ar y ffin â swydd Amwythig yn ymrannu'n ddwy ran, y Waun Isaf a’r Waun Uchaf
English Definition: Chirk, a town close to the Shropshire border divided into two parts, Lower Chirk and Upper Chirk
Line Refs: 107.14n

dwy Wynedd

Welsh Definition: Gwynedd, yn ymrannu'n Wynedd Uwch Conwy (i'r gorllewin o afon Conwy) a Gwynedd Is Conwy / y Berfeddwlad (i'r dwyrain o afon Conwy)
English Definition: Gwynedd, which is divided into Gwynedd Uwch Conwy (to the west of the river Conwy) and Gwynedd Is Conwy / the Perfeddwlad (to the east of the river Conwy)
Line Refs: 61.26n, 100.4n, 10.46, 64.16n

Dwywent

Welsh Definition: Gwent, a ymrannai'n ddwy ran, sef Gwent Is Coed a Gwent Uwch Coed, ac yn dair arglwyddiaeth, Cas-gwent, Brynbuga a’r Fenni
English Definition: Gwent, which was divided into two parts, Gwent Is Coed and Gwent Uwch Coed, and into three lordships, Newport, Usk and Abergavenny
Line Refs: 4.23n, 4.43, 19.19n, 19.46, 114.14n, 23.49, 24.8n, 25.69n, 27.56

Dyfed

Welsh Definition: Dyfed, un o hen daleithiau Cymru, yn y de-orllewin
English Definition: Dyfed, an old kingdoms of Wales, in the south-west
Line Refs: 114.28, 28.20n

Dyffryn Aur

Welsh Definition: Dyffryn Aur, swydd Henffordd
English Definition: The Golden Valley, Herefordshire
Line Refs: 36.7n

Dyffryn Clwyd

Welsh Definition: Dyffryn Clwyd, cantref ac arglwyddiaeth yng Ngwynedd Is Conwy
English Definition: The Vale of Clwyd, a cantref and lordship in Gwynedd Is Conwy
Line Refs: 66.38

Dyffryn Gwy

Welsh Definition: Dyffryn Gwy, yn ne-ddwyrain Cymru
English Definition: The Wye Valley, in south-east Wales
Line Refs: 30.10, 30.64

Dyffryn Nedd

Welsh Definition: Dyffryn Nedd, y llifa afon Nedd drwyddo i'r môr ym Mae Abertawe
English Definition: The Neath Valley, through which the river Neath flows into the sea in Swansea Bay
Line Refs: 15.34

Dyfi

Welsh Definition: afon Dyfi, yn tarddu ger Aran Fawddwy ac yn llifo i'r môr yn Aberdyfi
English Definition: the river Dyfi, which rises near Aran Fawddwy and flows into the sea in Aberdyfi
Line Refs: 20a.45n, 66.43

Dyfnaint

Welsh Definition: Dyfnaint, Devon, sir yn ne-orllewinol Lloegr
English Definition: Devon, a county in south-west England
Line Refs: 23.17n

Dyfolwern

Welsh Definition: Tafolwern, trefgordd ger Llanbryn-mair
English Definition: Tafolwern, a township near Llanbryn-mair
Line Refs: 40.12n

Dyfrdwy

Welsh Definition: afon Dyfrdwy, yn tarddu uwch Llanuwchllyn ac yn llifo i Lyn Tegid, drwy Ddyffryn Dyfrdwy ac ymlaen i Lannau Dyfrdwy
English Definition: the river Dee, which rises above Llanuwchllyn and flows into Bala Lake and through the Dee Valley onwards to Deeside
Line Refs: 42.3n, 43.1n, 52.12n

Edeirniawn

Welsh Definition: Edeirnion, cwmwd ym Mhenllyn, Meirionnydd
English Definition: Edeirnion, a commote in Penllyn, Meirionnydd
Line Refs: 47.8n

Edeirnion

Welsh Definition: Edeirnion, cwmwd ym Mhenllyn, Meirionnydd
English Definition: Edeirnion, a commote in Penllyn, Meirionnydd
Line Refs: 43.58n, 52.49, 66.39, 93.9n

Efyrnwy

Welsh Definition: afon Efyrnwy, yn llifo i afon Hafren yng nghwmwd Deuddwr, yn nwyrain Powys Wenwynwyn
English Definition: the river Efyrnwy, which flows into the river Severn in the commote of Deuddwr in the eastern part of Powys Wenwynwyn
Line Refs: 65.55, 89.33n

Eglwyseg

Welsh Definition: Eglwyseg, trefgordd yn Llangollen, Nanheudwy
English Definition: Eglwyseg, a township in Llangollen, Nanheudwy
Line Refs: 112.22n

Egwestl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 105.44n, 113.19n, 115.11n

Egwystl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 111.51n, 116.18n, 108.16n

Ehangwen

Welsh Definition: Ehangwen, neuadd y Brenin Arthur
English Definition: Ehangwen, King Arthur's hall
Line Refs: 22.29n

Eifionydd

Welsh Definition: Eifionydd, cwmwd a chantref yng Ngwynedd
English Definition: Eifionydd, a commote and cantref in Gwynedd
Line Refs: 100.11n, 87.17, 87.68

Eitwn

Welsh Definition: Eutun, trefgordd ym mhlwyf Erbistog ym Maelor Gymraeg
English Definition: Eytun, a township in the parish of Erbistog in Maelor Gymraeg
Line Refs: 109.61n

Elsmer

Welsh Definition: Elsmer, Ellesmere, tref fechan yn swydd Amwythig, tua 13 km i'r gogledd-ddwyrain o Groesoswallt
English Definition: Ellesmere, a small town in Shropshire, about 13 km north-east of Oswestry
Line Refs: 75.10n

Emral

Welsh Definition: Parc Emral, cartref noddwr ym Maelor Saesneg
English Definition: Parc Emral, a patron's home in Maelor Saesneg
Line Refs: 74.24

Ergin

Welsh Definition: Ergyng, ardal yn swydd Henffordd
English Definition: Archenfield, a region in Herefordshire
Line Refs: 36.10, 120.24n

Eryri

Welsh Definition: Eryri, mynyddoedd yng Ngwynedd
English Definition: Snowdonia, a mountain range in Gwynedd
Line Refs: 21.40, 100.8n, 56.26n, 57.13n

Euas

Welsh Definition: Euas, arglwyddiaeth y Mers ar ffin swydd Henffordd
English Definition: Ewyas, a Marcher lordship, now in Herefordshire
Line Refs: 32.14, 32.2n, 33.56, 34.28, 35.13, 35.40, 35.6, 36.9n, 120.32n, 126.53n

Eutun

Welsh Definition: Eyton on Severn, i'r dwyrain o Amwythig
English Definition: Eyton on Severn, to the east of Shrewsbury
Line Refs: 77.64n

Fenis

Welsh Definition: Fenis, dinas yng ngogledd yr Eidal
English Definition: Venice, a city in northern Italy
Line Refs: 20.12

Fenni

Welsh Definition: Y Fenni, tref yng ngogledd-orllewin Gwent
English Definition: Abergavenny, a town in north-west Gwent
Line Refs: 125.15

Ffecnam

Welsh Definition: Feckenham, lleoliad fforest frenhinol yn nwyrain Worcestershire
English Definition: Feckenham, the location of a royal forest in east Worcestershire
Line Refs: 60.40n

Fflur Ystrad

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 8.58

Ffordun

Welsh Definition: Ffordun, plwyf ger y Trallwng, Powys
English Definition: Forden, a parish near Welshpool, Powys
Line Refs: 38.8n

Fforest y Dên

Welsh Definition: Fforest y Ddena, yn swydd Gaerloyw
English Definition: The Forest of Dean, in Gloucestershire
Line Refs: 25.21n

Ffrainc

Welsh Definition: Ffrainc
English Definition: France
Line Refs: 1.58, 3.6, 3.73, 4.14, 4.16, 4.25, 100.47n, 24.69, 28.51, 29.44, 48.47n, 78.13n, 96.27n, 96.28, 99.1n

Ffrawns

Welsh Definition: Ffrainc
English Definition: France
Line Refs: 29.27

Gasgwin

Welsh Definition: Gascoigne, ardal yn ne-orllewin Ffrainc
English Definition: Gascony, an area in south-west France
Line Refs: 20a.33n

Gefenni

Welsh Definition: Gefenni, enw'r ardal o amgylch tref y Fenni, Gwent
English Definition: Gefenni, the area surrounding Abergavenny, Gwent
Line Refs: 20.78n, 12.11, 19.23, 19.9n, 22.29n

Glan Feurig

Welsh Definition: Glan Feurig, ai enw'r fron y safai Nannau arni, ym mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd?
English Definition: Glan Feurig, possibly the name of the hill where Nannau was located, in the parish of Llanfachreth, commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 51.3n

Glan Hafren

Welsh Definition: Glan Hafren, ansicr, ai llys coll ger Aberriw, sir Drefaldwyn?
English Definition: Glan Hafren, uncertain, possibly a lost house near Berriew, Montgomeryshire
Line Refs: 37.71

Glasgrug

Welsh Definition: Glasgrug, ansicr, ai'r llys ym mhlwyf Llanbadarn-y-Creuddyn, gogledd Ceredigion?
English Definition: Glasgrug, uncertain, possibly a house in the parish of Llanbadarn-y-Creuddyn, north Ceredigion
Line Refs: 10.51n

gloywgor Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 6.6

Glyn

Welsh Definition: Y Glyn, yr un elfen ag a geir yn enw Guto’r Glyn; ai Glyndyfrdwy?
English Definition: The Glyn, the same element as in the name Guto’r Glyn; Glyndyfrdwy?
Line Refs: 44a.24

Glyn Aeron

Welsh Definition: Glyn Aeron, cwmwd Mebwynion, Ceredigion
English Definition: Glyn Aeron, in the commote of Mebwynion, Ceredigion
Line Refs: 10.9

Glyn Egwestl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 110.12n

Glyn Rhin

Welsh Definition: Glyn Rhein, dyffryn afon Rhein yn yr Almaen, enwog am ei win
English Definition: The Rhine Valley, Germany, famous for its wine
Line Refs: 20a.34n

Glyn-nedd

Welsh Definition: Glyn-nedd, ym Morgannwg
English Definition: The Vale of Neath, Glamorgan
Line Refs: 15.10n, 114.9n, 34.4n, 35.38

Glyndŵr

Welsh Definition: Glyndyfrdwy, cwmwd ac arglwyddiaeth ym Meirionnydd
English Definition: Glyndyfrdwy, a commote and lordship, Meirionnydd
Line Refs: 48.65n

Glyndyfrdwy

Welsh Definition: Glyndyfrdwy, cwmwd ac arglwyddiaeth ym Meirionnydd
English Definition: Glyndyfrdwy, a commote and lordship, Meirionnydd
Line Refs: 43.34, 80.44

Gomora

Welsh Definition: Gomorra, dinas yng ngwlad yr Iorddonen, Beibl
English Definition: Gomorrah, a city in Jordan, Bible
Line Refs: 89.14n

Gwanas

Welsh Definition: Gwanas, ym mhlwyf Brithdir
English Definition: Gwanas, in the parish of Brithdir
Line Refs: 92.55

Gwaun Llŵg

Welsh Definition: Gwynllŵg, cantref rhwng afon Rhymni ac afon Wysg yn ne-ddwyrain Cymru, ond yn fwy penodol am yr iseldir o gwmpas Casnewydd
English Definition: Gwynllŵg, Wentloog, a cantref between the rivers Rhymni and Usk in south-east Wales and sometimes more specifically of the lowland region around Newport
Line Refs: 114.15n

Gwenllwg

Welsh Definition: Gwynllŵg, cantref rhwng afon Rhymni ac afon Wysg yn ne-ddwyrain Cymru, ond yn fwy penodol am yr iseldir o gwmpas Casnewydd
English Definition: Gwynllŵg, Wentloog, a cantref between the rivers Rhymni and Usk in south-east Wales and sometimes more specifically of the lowland region around Newport
Line Refs: 18a.20n

Gwent

Welsh Definition: Gwent, a ymrannai'n ddwy ran, sef Gwent Is Coed a Gwent Uwch Coed, ac yn dair arglwyddiaeth, Cas-gwent, Brynbuga a’r Fenni
English Definition: Gwent, which was divided into two parts, Gwent Is Coed and Gwent Uwch Coed, and into three lordships, Newport, Usk and Abergavenny
Line Refs: 25.19, 4.12, 4.18, 4.2, 4.24, 4.50, 4.78, 19.20, 19.28, 20.22, 20.26, 20.31, 20.72, 20a.36, 20a.37, 20a.63, 22.18, 22.34, 22.46, 22.55, 22.60, 22.68, 117.48, 23.2, 23.50, 24.40, 24.60, 25.14, 26.4, 26.45, 26.51, 27.8, 28.34n, 28.4, 34.20n, 34.27, 35.14, 36.5, 95.60, 125.2, 125.12, 4.28

Gwentoedd

Welsh Definition: Gwent, a ymrannai'n ddwy ran, sef Gwent Is Coed a Gwent Uwch Coed, ac yn dair arglwyddiaeth, Cas-gwent, Brynbuga a’r Fenni
English Definition: Gwent, which was divided into two parts, Gwent Is Coed and Gwent Uwch Coed, and into three lordships, Newport, Usk and Abergavenny
Line Refs: 114.40

Gwepra

Welsh Definition: Gwepra, trefgordd ym mhlwyf Llaneurgain, cwmwd Cwnsyllt, Tegeingl
English Definition: Gwepra, a township in the parish of Northop, in the commote of Coleshill, Englefield
Line Refs: 70.6n

Gwrecsam

Welsh Definition: Wrecsam, tref ym Maelor Gymraeg
English Definition: Wrexham, a town in Maelor Gymraeg
Line Refs: 110.36n, 111.19n, 72.19n

Gwy

Welsh Definition: afon Gwy, sy'n tarddu ym Mhumlumon ac yn llifo drwy ddwyrain Cymru ac i'r môr ger Cas-gwent
English Definition: the river Wye, which rises in Pumlumon and flows though eastern Wales and into the sea at Newport
Line Refs: 36.15n, 30.20

Gwyddelwern

Welsh Definition: Gwyddelwern, plwyf yng nghwmwd Edeirnion, Meirionnydd
English Definition: Gwyddelwern, a parish in the commote of Edeirnion, Meirionnydd
Line Refs: 52.18n, 52.29

Gwydris

Welsh Definition: Goodrich, castell a phentref yn ne swydd Henffordd
English Definition: Goodrich, a castle and village in the southern part of Herefordshire
Line Refs: 78.34

Gwynedd

Welsh Definition: Gwynedd, yn ymrannu'n Wynedd Uwch Conwy (i'r gorllewin o afon Conwy) a Gwynedd Is Conwy / y Berfeddwlad (i'r dwyrain o afon Conwy)
English Definition: Gwynedd, which is divided into Gwynedd Uwch Conwy (to the west of the river Conwy) and Gwynedd Is Conwy / the Perfeddwlad (to the east of the river Conwy)
Line Refs: 15.18, 20.53, 20a.40, 20a.50, 21.11, 21.2, 21.28, 21.32, 21.44, 21.52, 21.55, 21.59, 21.67, 100.10, 100.13, 100.20, 105.47, 109.41, 114.10, 117.48, 26.2, 42.19, 42.32, 42.40, 42.6, 43.11, 43.16, 43.33, 43.60, 47.13, 48.54, 48.70n, 48.8n, 49.18, 50.26, 50.45, 52.28, 52.6, 53.12, 55.33n, 55.42, 56.36n, 56.68, 57.16, 57.28, 60.13, 57.46, 113.74, 57.54, 58.14n, 58.44, 58.55, 59.8, 60.8, 61.10, 61.32, 61.37, 63.59, 63.6n, 64.32, 64.50, 66.41, 78.39, 84.53, 87.18n, 99.9n, 126.27

Gwynionydd

Welsh Definition: Gwynionydd, cwmwd rhwng afonydd Teifi ac Aeron
English Definition: Gwynionydd, a commote between the rivers Teifi ac Aeron
Line Refs: 12.50n

Gwynlle Nant

Welsh Definition: Nancwnlle, plwyf yng nghwmwd Pennardd, Uwch Aeron, Ceredigion
English Definition: Nancwnlle, a parish in the commote of Pennardd, Uwch Aeron, Ceredigion
Line Refs: 10.22n

Gŵyr

Welsh Definition: Gŵyr, arglwyddiaeth a phenrhyn i'r gorllewin o Abertawe
English Definition: Gower, a lordship and peninsula to the west of Swansea
Line Refs: 26.54n

Gwyrfái

Welsh Definition: Gwyrfái, cwmwd Is Gwyrfai, Arfon, Gwynedd
English Definition: Gwyrfái, cwmwd Is Gwyrfai, Arfon, Gwynedd
Line Refs: 58.4n, 61.27n

Hafren

Welsh Definition: afon Hafren, sy'n tarddu ym Mhumlumon ac yn llifo drwy'r Gororau ac i Fôr Hafren
English Definition: the river Severn, which rises in Pumlumon and flows through the border region before joining the Severn Estuary
Line Refs: 19.73n, 25.54n, 39.2n, 66.44, 80.8n, 89.24n, 115.33n

Haltun

Welsh Definition: Halchdyn, Halghton, ym Maelor Saesneg
English Definition: Halghton, in Maelor Saesneg
Line Refs: 75.3n

Harddlech

Welsh Definition: Harlech, tref a chastell ar arfordir Ardudwy
English Definition: Harlech, a town and castle on the coast of Ardudwy
Line Refs: 21.14n, 21.24

Hawlffordd

Welsh Definition: Hwlffordd, tref yng nghantref Rhos, sir Benfro
English Definition: Haverfordwest, a town in the cantref of Rhos, Pembrokeshire
Line Refs: 114.22n

Henllan

Welsh Definition: Henllan, pentref a phlwyf ger Dinbych, yng nghwmwd Is Aled, cantref Rhufoniog
English Definition: Henllan, a village and parish near Denbigh, in the commote of Is Aled, in the cantref of Rhufoniog
Line Refs: 61.64n, 71.42n

Hiraethog

Welsh Definition: Hiraethog, ucheldir i’r gorllewin o Ruthun
English Definition: Hiraethog, high land to the west of Ruthin
Line Refs: 122.17n

Hyrddin

Welsh Definition: Bron Hyrddin, Hyrddin, Llwyn Hyrddin, y bryn coediog ar bwys abaty Glyn-y-groes, Llangollen
English Definition: Bron Hyrddin, Hyrddin, Llwyn Hyrddin, a wooded hill near Valle Crucis abbey, Llangollen
Line Refs: 112.34n

Iâl

Welsh Definition: Iâl, cwmwd ym Mhowys Fadog
English Definition: Yale, a commote in Powys Fadog
Line Refs: 101.4n, 101a.4, 105.46n, 108.33, 109.20, 109.34, 109.6n, 110.27, 110.4n, 110.64, 111.24, 111.25, 112.58, 114.58n, 114.60, 116.7, 117.38, 117.44, 117.50, 117.60n, 52.28n, 66.37, 73.4n, 76.3n, 94.41n, 126.56n, 112.6, 113.27, 113.74, 76.9, 118.2n

India

Welsh Definition: India
English Definition: India
Line Refs: 28.3

Iorc

Welsh Definition: Caerefrog, prif ddinas swydd Efrog
English Definition: York, the main city in Yorkshire
Line Refs: 14.20, 29.18n, 29.28n, 36.42, 38.48n, 44.40n, 58.38n, 9.18n, 36.23n, 105.68

Is Aeron

Welsh Definition: Is Aeron, rhan ddeheuol Ceredigion islaw'r afon Aeron
English Definition: Is Aeron, the lower part of Ceredigion to the south of the river Aeron
Line Refs: 13.49n

Is Coed

Welsh Definition: Is Coed, cwmwd yn Is Aeron, Ceredigion
English Definition: Is Coed, a commote in Is Aeron, Ceredigion
Line Refs: 12.49n

Is Conwy

Welsh Definition: Y Berfeddwlad / Gwynedd Is Conwy, yn cynnwys cantrefi Rhos, Rhufoniog, Dyffryn Clwyd a Thegeingl
English Definition: Y Berfeddwlad / Gwynedd Is Conwy, including the cantrefs of Rhos, Rhufoniog, Dyffryn Clwyd and Tegeingl
Line Refs: 105.55n, 71.17n

Israel

Welsh Definition: Israel
English Definition: Israel
Line Refs: 20.29

Iwerddon

Welsh Definition: Iwerddon
English Definition: Ireland
Line Refs: 29.20n, 78.13n

Litsffild

Welsh Definition: Caerlwytgoed, Lichfield, dinas yn swydd Stafford
English Definition: Lichfield, a city in Staffordshire
Line Refs: 44.41

Llan Egwestl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 117.42n

Llan-faes

Welsh Definition: Llan-faes, pentref a phlwyf yng nghwmwd Dindaethwy, Môn
English Definition: Llan-faes, a village and parish in the commote of Dindaethwy, Anglesey
Line Refs: 56.32n

Llan-y-mynaich

Welsh Definition: Llanymynech, plwyf ar y ffin rhwng Cymru a Swydd Amwythig, tua 14 km i'r gogledd o'r Trallwng
English Definition: Llanymynech, a parish on the border between Wales and Shropshire, about 14km north of Welshpool
Line Refs: 89.40

Llanarmon-yn-Iâl

Welsh Definition: Llanarmon-yn-Iâl, prif eglwys Iâl
English Definition: Llanarmon-yn-Iâl, the main church of Yale
Line Refs: 77.45

Llandaf

Welsh Definition: Llandaf, cadeirlan ac esgobaeth ychydig i'r gogledd o Gaerdydd, Morgannwg
English Definition: Llandaf, a cathedral and bishopric just north of Cardiff, Glamorgan
Line Refs: 17.14, 17.58, 17.61

Llanddewi

Welsh Definition: Llanddewi Rhydderch, pentref bychan rhwng y Fenni a Rhaglan, Gwent
English Definition: Llanddewi Rhydderch, a small village between Abergavenny and Raglan, Gwent
Line Refs: 4.6n

Llanddewi Rhydderch

Welsh Definition: Llanddewi Rhydderch, pentref bychan rhwng y Fenni a Rhaglan, Gwent
English Definition: Llanddewi Rhydderch, a small village between Abergavenny and Raglan, Gwent
Line Refs: 4.10

Llanddwyn

Welsh Definition: Llanddwyn, eglwys a phlwyf yng nghwmwd Menai, Môn
English Definition: Llanddwyn, a church and parish in the commote of Menai, Anglesey
Line Refs: 61.28n

Llandeilo

Welsh Definition: Llandeilo Gresynni, pentref a phlwyf yng Ngwent
English Definition: Llantilio (Llandeilo Gresynni), a village and parish in Gwent
Line Refs: 19.25n

Llandrunio

Welsh Definition: Llandrinio, plwyf yng nghwmwd Deuddwr
English Definition: Llandrinio, a parish in the commote of Deuddwr
Line Refs: 84.46, 84.58

Llandygái

Welsh Definition: Llandegái, plwyf yn Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
English Definition: Llandegái, a parish in Arllechwedd Uchaf, Gwynedd
Line Refs: 56.35n

Llanegwestl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 110.60, 114.34n, 101a.44n

Llanelwy

Welsh Definition: Llanelwy, plwyf a chadeirlan yng nghwmwd Rhuddlan, Tegeingl
English Definition: St Asaph, a parish and cathedral in the commote of Rhuddlan, Englefield
Line Refs: 70.39, 70.7n, 94.41n

Llaneurgain

Welsh Definition: Llaneurgain, plwyf yng nghwmwd Cwnsyllt, Tegeingl
English Definition: Northop, a parish in the commote of Coleshill, Englefield
Line Refs: 70.20n, 70.51

Llanfachraith

Welsh Definition: Llanfachraith, plwyf yng nghwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd
English Definition: Llanfachraith, a parish in the commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 50.10n

Llangedwyn

Welsh Definition: Llangedwyn, plwyf yng nghwmwd Mochnant Is Rhaeadr
English Definition: Llangedwyn, a parish in the commote of Mochnant Is Rhaeadr
Line Refs: 94.1

Llangurig

Welsh Definition: Llangurig, plwyf yng nghantref Arwystli
English Definition: Llangurig, a parish in the cantref of Arwystli
Line Refs: 39.66n

Llangywair

Welsh Definition: Llangywer, plwyf ger Llyn Tegid yng nghwmwd Penllyn, Meirionnydd
English Definition: Llangywer, a parish near Bala Lake in the commote of Penllyn, Meirionnydd
Line Refs: 42.46

Llaniwllyn

Welsh Definition: Llanuwchllyn, plwyf yng nghwmwd Penllyn, Meirionnydd
English Definition: Llanuwchllyn, a parish in the commote of Penllyn, Meirionnydd
Line Refs: 42.11n

Llannerch-y-medd

Welsh Definition: Llannerch-y-medd, canolfan fasnach yn Nhwrcelyn, Môn
English Definition: Llannerch-y-medd, a centre of commerce in Twrcelyn, Anglesey
Line Refs: 62.39n

Llanwnnog

Welsh Definition: Llanwnnog, plwyf tua 3km i'r gogledd o Gaersws yn Arwystli
English Definition: Llanwnnog, a parish, about 3km north of Caersws in Arwystli
Line Refs: 82.28n

Llanybyddair

Welsh Definition: Llanybydder, plwyf ar lan afon Teifi yng ngogledd sir Gaerfyrddin
English Definition: Llanybydder, a parish on the banks of the river Teifi in northern Carmarthenshire
Line Refs: 13.54n

Llanymddyfri

Welsh Definition: Llanymddyfri, tref ar lan afon Tywi yng ngogledd-ddwyrain sir Gaerfyrddin
English Definition: Llandovery, a town on the banks of the river Tywi in north-east Carmarthenshire
Line Refs: 27.54n

Llechwedd Ystrad

Welsh Definition: Llechwedd Ystrad, cartref noddwr ger Llyn Tegid, plwyf Llangywer
English Definition: Llechwedd Ystrad, a patron's home near Bala Lake in the parish of Llangywer
Line Refs: 42.29n, 42.43

Llëyn

Welsh Definition: Llŷn, cantref yn eithaf Penrhyn Llŷn, Gwynedd
English Definition: Llŷn, a cantref on the Llŷn Peninsula, Gwynedd
Line Refs: 53.26, 53.28, 53.4, 66.40

Llinwent

Welsh Definition: Llinwent, maenor ym mhlwyf Llanbister, sir Faesyfed
English Definition: Llinwent, a manor in the parish of Llanbister, Radnorshire
Line Refs: 49.29n

Lliwan

Welsh Definition: Llifon, cwmwd yng nghantref Aberffraw, Môn
English Definition: Llifon, a commote in the cantref of Aberffraw, Anglesey
Line Refs: 63.24n

Lloegr

Welsh Definition: Lloegr
English Definition: England
Line Refs: 1.4, 1.43, 3.12, 3.74, 6.6, 21.13, 21.69, 102.38, 107.52, 23.16, 23.20, 23.25, 25.67, 27.12n, 27.23, 28.53, 38.40, 41.19, 41.22, 41.27, 41.3, 44.25, 44a.54, 47.30, 49.10, 60.22, 67.28, 71.34n, 78.11, 78.42, 81.26n, 81.53, 84.56, 86.31, 90.43

Llowes

Welsh Definition: Llowes, plwyf ar lan afon Gwy yn sir Faesyfed
English Definition: Llowes, a parish on the banks of the river Wye in Radnorshire
Line Refs: 30.41

Llundain

Welsh Definition: Llundain
English Definition: London
Line Refs: 102.21n, 23.21, 29.40, 38.34, 41.1, 41.16n, 41.8, 94.65n, 99.12

Llwydiarth

Welsh Definition: Llwydiarth, cartref noddwr i’r gogledd-ddwyrain o Lannerch-y-medd, cwmwd Twrcelyn, Môn
English Definition: Llwydiarth, a patron's home north-east of Llannerch-y-medd, in the commote of Twrcelyn, Anglesey
Line Refs: 62.30, 62.40, 65.19n

Llwyn Hyrddin

Welsh Definition: Bron Hyrddin, Hyrddin, Llwyn Hyrddin, y bryn coediog ar bwys abaty Glyn-y-groes, Llangollen
English Definition: Bron Hyrddin, Hyrddin, Llwyn Hyrddin, a wooded hill near Valle Crucis abbey, Llangollen
Line Refs: 113.87n

Llwyn y Neuadd

Welsh Definition: Llwyn Bryn y Neuadd, o bosibl ym mhlwyf yn Llangar, Meirionnydd
English Definition: Llwyn Bryn y Neuadd, possibly in the parish of Llangar, Meirionnydd
Line Refs: 42.24

Llwyn-onn

Welsh Definition: Llwyn-onn, cartref noddwr ym mhlwyf Llanwnnog, Arwystli
English Definition: Llwyn-onn, a patron's home in the parish of Llanwnnog, Arwystli
Line Refs: 82.28n

Llychlyn

Welsh Definition: Llychlyn, Sgandinafia
English Definition: Scandinavia
Line Refs: 120.7n

Llydaw

Welsh Definition: Llydaw
English Definition: Brittany
Line Refs: 24.27, 86.38n

Llŷn

Welsh Definition: Llŷn, cantref yn eithaf Penrhyn Llŷn, Gwynedd
English Definition: Llŷn, a cantref on the Llŷn Peninsula, Gwynedd
Line Refs: 55.44n

Llyn Egwestl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 112.59–60, 112.10n

Llyn Tegyd

Welsh Definition: Llyn Tegid, y Bala
English Definition: Llyn Tegid, Bala Lake, Bala
Line Refs: 68.36

Llyn y Gwystl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 111.3n

Llynegwestl

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 101.6n

Llyweni

Welsh Definition: Lleweni, cartref noddwr ger Dinbych
English Definition: Lleweni, a patron's home near Denbigh
Line Refs: 71.37, 71.3n

Mabeilfyw

Welsh Definition: Mabelfyw, cwmwd yn y Cantref Mawr, sir Gaerfyrddin
English Definition: Mabelfyw, a commote in Cantref Mawr, Carmarthenshire
Line Refs: 12.14n, 12.60, 13.26n

Mabwynion

Welsh Definition: Mebwynion, cwmwd yn Is Aeron, Ceredigion
English Definition: Mebwynion, a commote in Is Aeron, Ceredigion
Line Refs: 12.48n

Machynllaith

Welsh Definition: Machynlleth, plwyf ar lan afon Dyfi, yng Nghyfeiliog
English Definition: Machynlleth, a parish on the banks of the river Dyfi, in Cyfeiliog
Line Refs: 40.27

Maelawr

Welsh Definition: Maelor, sef cymydau Maelor Gymraeg a Maelor Saesneg ym Mhowys Fadog
English Definition: Maelor, comprising the commotes of Maelor Gymraeg and Maelor Saesneg in Powys Fadog
Line Refs: 3.70, 103.32n, 45.50n, 53.9n, 70.30n, 72.4n, 72.62, 76.6n, 86.18n, 88.13n, 89.34n, 72.57

Maelor

Welsh Definition: Maelor, sef cymydau Maelor Gymraeg a Maelor Saesneg ym Mhowys Fadog
English Definition: Maelor, comprising the commotes of Maelor Gymraeg and Maelor Saesneg in Powys Fadog
Line Refs: 3.26n, 3.53, 110.2n, 73.2n, 74.14, 74.22, 75.46, 75.50, 75.58n, 75.5n, 79.68n

Maelor Gymräeg

Welsh Definition: Maelor Gymraeg, cwmwd ym Mhowys Fadog
English Definition: Maelor Gymraeg, a commote in Powys Fadog
Line Refs: 73.67

Maen

Welsh Definition: Maine, talaith yng ngogledd Ffrainc i'r de o Normandi
English Definition: Maine, a province in northern France, south of Normandy
Line Refs: 3.20n, 3.36

Maenan

Welsh Definition: Maenan, abaty Sistersaidd yn Nyffryn Conwy
English Definition: Maenan, a Cistercian abbey in the Conwy Valley
Line Refs: 8.30n, 110.62, 122.26n

Maesbrog

Welsh Definition: Maesbrook, pentref i’r dwyrain o Lanymynech a ger y Cnwcin yn swydd Amwythig
English Definition: Maesbrook, a village east of Llanymynech near Knockin in Shropshire
Line Refs: 122.26n, 79.38n

Maleiniog

Welsh Definition: Maleiniog, ar lan afon Gwy
English Definition: Maleiniog, on the banks of the river Wye
Line Refs: 30.56n

Mall Draeth

Welsh Definition: Malltraeth, pentref a thraeth ym Môn ger aber afon Cefni
English Definition: Malltraeth, a village and beach in Anglesey near the estuary of the river Cefni
Line Refs: 65a.14n

Malltraeth

Welsh Definition: Malltraeth, pentref a thraeth ym Môn ger aber afon Cefni
English Definition: Malltraeth, a village and beach in Anglesey near the estuary of the river Cefni
Line Refs: 64.39, 64.5n, 65.2n, 65.32, 65.37

Manafon

Welsh Definition: Manafon, pentref ger Aberriw, sir Drefaldwyn
English Definition: Manafon, a village near Berriew, Montgomeryshire
Line Refs: 38.54n

Mathafarn

Welsh Definition: Mathafarn, plasty yn Llanwrin
English Definition: Mathafarn, a nobleman's house in Llanwrin
Line Refs: 40.11n

Mawddwy

Welsh Definition: Mawddwy, cwmwd i'r de o Benllyn, yn cynnwys plwyfi Caereinion Fechan, Llanymawddwy a Mallwyd
English Definition: Mawddwy, a commote south of Penllyn, including the parishes of Caereinion Fechan, Llanymawddwy and Mallwyd
Line Refs: 81.65, 81.72, 80.19, 80.44n, 80.54, 81.15

Mawnd

Welsh Definition: Mantes, tref ar afon Seine, rhwng Rouen a Pharis
English Definition: Mantes, a town on the river Seine, between Rouen and Paris
Line Refs: 2.10n

Mawns

Welsh Definition: Le Mans, prif dref Maine, Ffrainc
English Definition: Le Mans, the main town of Maine, France
Line Refs: 3.22n

Mawnt

Welsh Definition: Mantes, tref ar afon Seine, rhwng Rouen a Pharis
English Definition: Mantes, a town on the river Seine, between Rouen and Paris
Line Refs: 1.10, 1.21n, 1.32, 1.48, 1.56, 1.6n, 2.54

mawrIal

Welsh Definition: Iâl, cwmwd ym Mhowys Fadog
English Definition: Yale, a commote in Powys Fadog
Line Refs: 5.47n, 113.62

Mechain

Welsh Definition: Mechain, cantref ym Mhowys Wenwynwyn yn ymrannu'n ddau gwmwd, Mechain Is Coed a Mechain Uwch Coed
English Definition: Mechain, a cantref in Powys Wenwynwyn which is divided into two commotes, Mechain Is Coed and Mechain Uwch Coed
Line Refs: 82.18n, 115.19n, 84.13–14, 84.60, 85.7–8

Meifod

Welsh Definition: Meifod, plwyf yng nghantref Mechain, Powys
English Definition: Meifod, a parish in the cantref of Mechain, Powys
Line Refs: 89.20n

Meirionnydd

Welsh Definition: Meirionnydd, cantref yn ne Gwynedd yn cynnwys cymydau Tal-y-bont ac Ystumanner
English Definition: Meirionnydd, a cantref in southern Gwynedd including the commotes of Tal-y-bont and Ystumanner
Line Refs: 42.14, 55.46n

Melan

Welsh Definition: Milan, dinas yng ngogledd yr Eidal enwog am gynhyrchu dur
English Definition: Milan, a city in northern Italy famous for its production of steel
Line Refs: 1.27, 73.11n, 73.2n, 98.54n, 120.62n

Melwern

Welsh Definition: Melwern, Melverley, pentref i’r de o Groesoswallt a ger y Cnwcin yn swydd Amwythig
English Definition: Melverley, a village south of Oswestry, near Knockin in Shropshire
Line Refs: 65.53, 79.38n

Menai

Welsh Definition: afon Menai sy'n gwahanu Ynys Môn ac Arfon
English Definition: the river Menai which separates Anglesey and Arfon
Line Refs: 52.11n, 57.42, 62.42

Merthyr

Welsh Definition: Merthyr Tudful, plwyf ac ardal yng nghwmwd Uwch Caeach ym Morgannwg
English Definition: Merthyr Tudful, a parish and region in the commote of Uwch Caeach in Glamorgan
Line Refs: 16.22n, 16.74

Moel Othrwm

Welsh Definition: Moel Othrwm / Orthrwm, mynydd ger Nannau, ym mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd
English Definition: Moel Othrwm / Orthrwm, a mountain near Nannau, in the parish of Llanfachreth, the commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 50.21n, 51.5n

Moelyrch

Welsh Definition: Moeliwrch, cartref noddwr ger Llansilin, cwmwd Cynllaith
English Definition: Moeliwrch, a patron's home near Llansilin, in the commote of Cynllaith
Line Refs: 90.11, 92.15n

Môn

Welsh Definition: Môn, a ymrannai'n dri chantref, Cemais (gogledd), Aberffraw (gorllewin), Rhosyr (de-ddwyrain)
English Definition: Anglesey, which is divided into three cantrefs, Cemais (north), Aberffraw (west), Rhosyr (south-east)
Line Refs: 10.10, 12.11, 12.47, 15.18, 19.10n, 20.77n, 21.12, 21.56, 21.66, 100.10, 100.43n, 108.4n, 117.47n, 16.33n, 29.19n, 38.41n, 38.43n, 38.53, 39.43n, 39.51n, 45.30, 49.34, 52.13n, 55.45n, 56.34, 56.44, 56.51, 57.1n, 57.53, 60.47, 60.4n, 62.18, 62.26, 62.36, 62.44, 63.18, 63.26, 63.2n, 63.48, 63.62, 63.64, 63.68, 64.2n, 64.38, 64.52, 64.62, 65.18, 65.37, 65.48, 65.66, 65a.58, 70.27n, 70.3n, 72.28n, 72.63, 76.18, 76.6, 80.32, 80.44, 82.31, 82.9n, 91.15n

Môr Rudd

Welsh Definition: Môr y Gogledd
English Definition: The North Sea
Line Refs: 126.54n

Môr Tawch

Welsh Definition: Yr Eigion, Oceanus
English Definition: The Ocean, Oceanus
Line Refs: 29.54n

Morgannwg

Welsh Definition: Morgannwg, yn wreiddiol un o hen raniadau Cymru, ond ar ôl y Goncwest cyfatebai'n fras i sir Forgannwg
English Definition: Glamorgan, originally one of the old partitions of Wales, but after the Conquest it corresponded roughly to the county of Glamorganshire
Line Refs: 15.16, 17.12, 19.5n, 21.67n, 25.53n, 26.54n, 35.32n, 37.27, 38.44n

Mynyw

Welsh Definition: Mynyw, sef Tyddewi, sir Benfro
English Definition: St David's, Pembrokeshire
Line Refs: 19.9n, 26.49n, 12.15, 28.35, 30.26n, 70.3n, 70.52n, 94.19

Nanconwy

Welsh Definition: Nanconwy, cwmwd yn Arllechwedd Uchaf, Gwynedd Uwch Conwy
English Definition: Nanconwy, a commote in Arllechwedd Uchaf, Gwynedd Uwch Conwy
Line Refs: 100.12n

Nanheudwy

Welsh Definition: Nanheudwy, cwmwd yn Swydd y Waun, yn cynnwys plwyfi Llangollen, y Waun, &c.
English Definition: Nanheudwy, a commote in Chirkland, including the parishes of Llangollen, Chirk, &c.
Line Refs: 103.6n

Nanmor Deudraeth

Welsh Definition: Nanmor Deudraeth, trefgordd ym mhlwyf Beddgelert, cwmwd Eifionydd
English Definition: Nanmor Deudraeth, a township in the parish of Beddgelert, in the commote of Eifionydd
Line Refs: 54.3

Nannau

Welsh Definition: Nannau, cartref noddwr ym mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd
English Definition: Nannau, a patron's home in the parish of Llanfachreth, in the commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 48.51n, 49.3n, 49.53, 49.62, 50.11n, 51.10n, 63.7n

Nedd

Welsh Definition: Nedd, bwrdeistref ym Morgannwg
English Definition: Neath, a borough town in Glamorgan
Line Refs: 15.14, 21.68n

Norhantwn

Welsh Definition: Northampton
English Definition: Northampton
Line Refs: 24.24n

Normandi

Welsh Definition: Normandi, gogledd Ffrainc
English Definition: Normandy, northern France
Line Refs: 2.10, 2.23, 2.27, 3.2, 20.10n

Northfolc

Welsh Definition: Norfolk, dwyrain Lloegr
English Definition: Norfolk, in eastern England
Line Refs: 76.8n

Ogwen

Welsh Definition: afon Ogwen, sy'n llifo heibio i Gochwillan i'r môr yn Aberogwen, ger Bangor, Gwynedd Uwch Conwy
English Definition: the river Ogwen, which flows past Cochwillan into the sea at Aberogwen, near Bangor, Gwynedd Uwch Conwy
Line Refs: 55.30n

Opia

Welsh Definition: Ethiopa, y wlad yn Affrica
English Definition: Ethiopa, the country in Africa
Line Refs: 59.44n

Paitio

Welsh Definition: Poitou, talaith ar arfordir gorllewinol Ffrainc
English Definition: Poitou, a province on the western coast of France
Line Refs: 4.38n

Pant yr Hengroes

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 110.38

Pant-y-groes

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 110.6n, 112.58n

Parc Emral

Welsh Definition: Parc Emral, cartref noddwr ym Maelor Saesneg
English Definition: Parc Emral, a patron's home in Maelor Saesneg
Line Refs: 74.2n

Parc Enwig

Welsh Definition: Parc Enwig, man anhysbys, o bosibl yn y Berwyn
English Definition: Parc Enwig, unknown, possibly in Berwyn Hills
Line Refs: 76.27n

Paris

Welsh Definition: Paris, prifddinas Ffrainc
English Definition: Paris, the capital of France
Line Refs: 1.26n, 87.23n, 98.43n

Pen-rhos

Welsh Definition: Pen-rhos (neu Ben-rhos Fwrdios), cartref noddwr ger Caerllion ar Wysg
English Definition: Pen-rhos, a patron's home near Caerleon
Line Refs: 114.3n

Pen-y-lan

Welsh Definition: Penlan, ger y Bala
English Definition: Penlan, near Bala
Line Refs: 48.11n

Penbrwg

Welsh Definition: Penfro, cantref, arglwyddiaeth neu dref yn ne-orllewin Cymru
English Definition: Pembroke, a cantref, lordship or town in south-west Wales
Line Refs: 25.53n, 24.20, 26.54n, 28.22n

Penfro

Welsh Definition: Penfro, cantref, arglwyddiaeth neu dref yn ne-orllewin Cymru
English Definition: Pembroke, a cantref, lordship or town in south-west Wales
Line Refs: 28.56n, 21.18n, 21.20, 114.24, 28.11, 68b.2

Pengwern

Welsh Definition: Pengwern, trefgordd ac enw cartref noddwr yn Llangollen, Nanheudwy
English Definition: Pengwern, a township and a patron's home in Llangollen, Nanheudwy
Line Refs: 106.36

Penllyn

Welsh Definition: Penllyn, cantref ym Meirionnydd yn cynnwys cymydau Dinmael, Edeirnion, Uwch Tryweryn ac Is Tryweryn
English Definition: Penllyn, cantref in Meirionnydd including the commotes of Dinmael, Edeirnion, Uwch Tryweryn and Is Tryweryn
Line Refs: 121.22n, 42.54, 42.5n, 64.9n, 66.40, 45.25–6, 44.61–2n, 121.30n

Pennant Melangell

Welsh Definition: Pennant Melangell, plwyf yng nghwmwd Mochnant Uwch Rhaeadr
English Definition: Pennant Melangell, a parish in the commote of Mochnant Uwch Rhaeadr
Line Refs: 42.25,27n

Penrhyn

Welsh Definition: Y Penrhyn, cartref noddwr ar lannau’r Fenai ym mhlwyf Llandegái
English Definition: Y Penrhyn, a patron's home on the banks of the river Menai in the parish of Llandegái
Line Refs: 57.6n

Pentre'rfelin

Welsh Definition: Pentrefelin, yn Llandysilio-yn-Iâl, ychydig i'r de o abaty Glyn-y-groes
English Definition: Pentrefelin, in Llandysilio-yn-Iâl, just south of Valle Crucis abbey
Line Refs: 111.25n

Pentrecynfrig

Welsh Definition: Pentrecynfrig, pentref a chartref noddwr, tua 2km i'r de o'r Waun, swydd Amwythig
English Definition: Pentrecynfrig, a village and patron's home about 2km south of Chirk, in Shropshire
Line Refs: 108.20n

Peris

Welsh Definition: afon Peris yng ngogledd cwmwd Anhuniog, Ceredigion
English Definition: the river Peris in the north of the commote of Anhuniog, Ceredigion
Line Refs: 11.46n

Plas-y-groes

Welsh Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, enwau ar abaty Sistersaidd Glyn-y-groes, ger Llangollen
English Definition: Llanegwystl, Llynegwestl, Glynegwystl, Egwestl, Egwystl, Plas-y-groes, Pant-y-groes, Pant yr Hengroes, names for the Cistercian abbey of Valle Crucis near Llangollen
Line Refs: 116.19n

Porth Siaff

Welsh Definition: Porth Siaff, porthladd yn Israel
English Definition: Jaffa, a port in Israel
Line Refs: 97.8n

Porth Wgon

Welsh Definition: Porth Wgon, man anhysbys y cysylltir Tegau Eurfron ag ef
English Definition: Porth Wgon, an unidentified location connected with Tegau Eurfron
Line Refs: 107.11n

Powls

Welsh Definition: gw. hefyd Dawns o Bowls `Dawns Angau'
English Definition: see also Dawns o Bowls `Dawns Angau'
Line Refs: , 22.26n, 99.8

Powlys

Welsh Definition: cadeirlan St Paul's, Llundain
English Definition: St Paul's cathedral, London
Line Refs: 116.19n

Powys

Welsh Definition: Powys, un o hen daleithiau Cymru a rennid yn hanesyddol yn Bowys Fadog (gogledd) a Phowys Wenwynwyn (de). Cynhwysa yn fras siroedd Trefaldwyn, Maesyfed a Brycheiniog a rhan o sir Ddinbych
English Definition: Powys, one of the old kingdoms of Wales which consisted historically of Powys Fadog in the north and Powys Wenwynwyn in the south. It roughly consists of the counties of Montgomeryshire, Radnorshire and Breconshire, and a part of Denbighshire
Line Refs: 115.34, 8.34, 15.19, 104.12, 24.74, 26.53n, 27.52, 38.5, 38.53, 39.18, 39.48, 41.31, 42.23, 53.12, 53.60, 66.46n, 79.39, 82.16, 82.24, 83.8, 84.12, 84.27, 85.16, 88.1, 89.39n, 90.62n, 94.4, 94.60, 95.30n, 95.61, 98.23n, 98.33, 98.42n, 115.12

Powys Fadawg

Welsh Definition: Powys Fadog, gogledd Powys
English Definition: Powys Fadog, northern Powys
Line Refs: 86.17n

Powys Fadog

Welsh Definition: Powys Fadog, gogledd Powys
English Definition: Powys Fadog, northern Powys
Line Refs: 104.14, 66.31n

Powystir

Welsh Definition: Powys, un o hen daleithiau Cymru a rennid yn hanesyddol yn Bowys Fadog (gogledd) a Phowys Wenwynwyn (de). Cynhwysa yn fras siroedd Trefaldwyn, Maesyfed a Brycheiniog a rhan o sir Ddinbych
English Definition: Powys, one of the old kingdoms of Wales which consisted historically of Powys Fadog in the north and Powys Wenwynwyn in the south. It roughly consists of the counties of Montgomeryshire, Radnorshire and Breconshire, and a part of Denbighshire
Line Refs: 27.42n, 80.3, 97.47

Prydain

Welsh Definition: Prydain Fawr
English Definition: Great Britain
Line Refs: 14.54, 25.2

Prydyn

Welsh Definition: yr Alban neu'r Hen Ogledd
English Definition: Scotland or the Old North
Line Refs: 63.57n, 37.42n

Prysaddfed

Welsh Definition: Prysaeddfed, cartref noddwr ger Bodedern yng nghwmwd Llifon, Môn
English Definition: Prysaeddfed, a patron's home near Bodedern in the commote of Llifon, Anglesey
Line Refs: 63.16n, 64.49n

Rhaglan

Welsh Definition: Rhaglan, castell noddwr yn arglwyddiaeth Brynbuga, Gwent
English Definition: Rhaglan, a patron's castle in the lordship of Usk, Gwent
Line Refs: 19.1n, 19.22, 19.36, 20.15, 20.44, 20.54, 20.8n, 20a.10n, 20a.34, 23.5, 24.55n, 26.10n, 26.40, 27.16, 28.47n, 26.60

Rhiw Tren

Welsh Definition: Rhiw Tren, cartref noddwr ym mhlwyf Llanybydder
English Definition: Rhiw Tren, a patron's home in the parish of Llanybydder
Line Refs: 12.25n

Rhiwabon

Welsh Definition: Rhiwabon, plwyf rhwng Llangollen a Wrecsam ym Maelor Gymraeg
English Definition: Rhiwabon, a parish between Llangollen and Wrexham in Maelor Gymraeg
Line Refs: 116.30, 72.53

Rhôn

Welsh Definition: Rouen, prifddinas Normandi, gogledd Ffrainc
English Definition: Rouen, the main town of Normany, northern France
Line Refs: 1.18, 1.2n, 1.34, 1.41, 1.55, 3.16n, 3.23, 3.55, 98.44n, 29.6n, 29.40

Rhos

Welsh Definition: Rhos, cantref yn ne Penfro yn cynnwys Hwlffordd
English Definition: Rhos, a cantref in south Pembroke, including Haverfordwest
Line Refs: 28.19n

Rhosyr

Welsh Definition: Rhosyr, safle hen lys tywysogion Gwynedd ger Niwbwrch, Môn, ac enw cantref yn ne-ddwyrain Môn yn cynnwys cymydau Menai a Dindaethwy
English Definition: Rhosyr, the location of one of the main courts of the princes of Gwynedd, near Newborough, Anglesey, and the name of a cantref in south-east Anglesey including the commotes of Menai and Dindaethwy
Line Refs: 65.42

Rhuddlan

Welsh Definition: Rhuddlan, tref a chwmwd yng nghantref Tegeingl
English Definition: Rhuddlan, a town and commote in the cantref of Englefield
Line Refs: 61.64n

Rhufain

Welsh Definition: Rhufain, prifddinas yr Eidal, cyrchfan pererinion
English Definition: Rome, the capital of Italy, and the destination of pilgrimage
Line Refs: 102.18, 107.20n, 111.59, 112.2, 112.4n, 23.10, 29.40, 36.42, 37.14, 61.57n, 82.48, 91.21n, 125.9

Rhuthun

Welsh Definition: Rhuthun, tref ac arglwyddiaeth yn Nyffryn Clwyd, Gwynedd Is Conwy
English Definition: Ruthin, a town and lordship in the Vale of Clwyd, Gwynedd Is Conwy
Line Refs: 122.17n, 121.26n

Rhydodyn

Welsh Definition: Rhydodyn, plasty ym mhlwyf Llansawel, cwmwd Caeo
English Definition: Rhydodyn, a house in the parish of Llansawel, in the commote of Caeo
Line Refs: 101a.47

Rhydychen

Welsh Definition: Rhydychen, Lloegr
English Definition: Oxford, England
Line Refs: 6.25–6n, 6.28

Rug

Welsh Definition: Y Rug, cartref noddwr ger Corwen, Edeirnion
English Definition: Rug, a patron's home near Corwen, Edeirnion
Line Refs: 44.23n, 49.47n

Sain Clêr

Welsh Definition: Sanclêr, arglwyddiaeth i’r dwyrain o Gaerfyrddin
English Definition: St Clears, a lordship west of Carmarthen
Line Refs: 27.35n

Sain Siâm

Welsh Definition: Sain Siâm, Santiago de Compostella, cyrchfan pererinion yng ngogledd-orllewin Sbaen
English Definition: St James, Santiago de Compostella, a centre of pilgrimage in north-west Spain
Line Refs: 37.11n

Saint

Welsh Definition: afon Saint sy’n llifo i’r môr yng Nghaernarfon, Gwynedd
English Definition: the river Saint which flows into the sea at Caernarfon, Gwynedd
Line Refs: 65.2n

Salbri

Welsh Definition: Salisbury, dinas yn Wiltshire
English Definition: Salisbury, a city in Wiltshire
Line Refs: 61.53n

Salsbri

Welsh Definition: Salisbury, dinas yn Wiltshire
English Definition: Salisbury, a city in Wiltshire
Line Refs: 25.5

Sarn Helen

Welsh Definition: Sarn Helen, yr hen ffordd Rufeinig ar hyd gorllewin Cymru
English Definition: Sarn Helen, the old Roman road along west Wales
Line Refs: 21.6n

Sermania

Welsh Definition: yr Almaen
English Definition: Germany
Line Refs: 20.2n

Siêb

Welsh Definition: Cheapside, ardal enwog am ei siopau yn Llundain
English Definition: Cheapside, an area in London famous for its shops
Line Refs: 22.28n, 102.35, 58.53n

Sieffild

Welsh Definition: Sheffield, swydd Efrog
English Definition: Sheffield, Yorkshire
Line Refs: 78.28

Siêp

Welsh Definition: Cheapside, ardal enwog am ei siopau yn Llundain
English Definition: Cheapside, an area in London famous for its shops
Line Refs: 101a.24n, 41.4n, 73.52n

Siffnal

Welsh Definition: Shifnal, swydd Amwythig
English Definition: Shifnal, Shropshire
Line Refs: 78.30n

Sin

Welsh Definition: Sin, palas brenhinol gynt ger Richmond-on-Thames
English Definition: Sheen, a former royal palace near Richmond-on-Thames
Line Refs: 37.10n

sir Gaer

Welsh Definition: sir Gaernarfon
English Definition: Caernarfonshire
Line Refs: 55.52n

sir Gaerfyrddin

Welsh Definition: sir Gaerfyrddin
English Definition: Carmarthenshire
Line Refs: 13.47–8

Sodma

Welsh Definition: Sodom, dinas yng ngwlad yr Iorddonen, Beibl
English Definition: Sodom, a city in Jordan, Bible
Line Refs: 89.14n

Staffordd

Welsh Definition: Stafford, dinas yng nghanolbarth Lloegr
English Definition: Stafford, a city in the Midlands
Line Refs: 44.43n, 41.41n

swydd Gaer

Welsh Definition: sir Gaerfyrddin
English Definition: Carmarthenshire
Line Refs: 14.18, 71.35n

swydd Henffordd

Welsh Definition: Herefordshire, Lloegr
English Definition: Herefordshire
Line Refs: 36.12n

Swydd y Waun

Welsh Definition: Arglwyddiaeth y Waun, yn cynnwys cymydau Nanheudwy, Mochnant Is Rhaeadr a Chynllaith
English Definition: The Lordship of Chirk (Chirkland), including the commotes of Nanheudwy, Mochnant Is Rhaeadr and Cynllaith
Line Refs: 103.34n, 104.7, 107.60n

Sycharth

Welsh Definition: Sycharth, llys Owain Glyndŵr, Powys
English Definition: Sycharth, llys Owain Glyndŵr, Powys
Line Refs: 38.51n

Tal-y-bont

Welsh Definition: Tal-y-bont, ger y Trallwng
English Definition: Tal-y-bont, near Welshpool
Line Refs: 88.31n

Talebolion

Welsh Definition: Talybolion, cwmwd yng nghantref Cemais, Môn
English Definition: Talybolion, a commote in the cantref of Cemais, Anglesey
Line Refs: 39.52n

Talgarth

Welsh Definition: Talgarth, tref yn sir Frycheiniog
English Definition: Talgarth, a town in Breconshire
Line Refs: 30.24n

Tanad

Welsh Definition: afon Tanad, ar y ffin rhwng Powys Fadog a Phowys Wenwynwyn ac yn llifo i Efyrnwy ger Abertanad
English Definition: the river Tanad, on the border between Powys Fadog and Powys Wenwynwyn which flows into Efyrnwy near Abertanad
Line Refs: 86.13, 86.40, 87.29n, 89.57n, 95.36n, 88.11n

Tawy

Welsh Definition: afon Tawe, sy'n tarddu ym Mannau Brycheiniog ac yn llifo i'r môr yn Abertawe
English Definition: the river Tawe, which rises in the Brecon Beacons and flows into the sea at Swansea
Line Refs: 14.20n

Tegaingl

Welsh Definition: Tegeingl, un o bedwar cantref y Berfeddwlad, yn cynnwys cymydau Cwnsyllt, Prestatyn a Rhuddlan
English Definition: Englefield, one of the four cantrefs of the Perfeddwlad (Gwynedd Is Conwy) which included the commotes of Coleshill, Prestatyn and Rhuddlan
Line Refs: 121.22n

Tegeingl

Welsh Definition: Tegeingl, un o bedwar cantref y Berfeddwlad, yn cynnwys cymydau Cwnsyllt, Prestatyn a Rhuddlan
English Definition: Englefield, one of the four cantrefs of the Perfeddwlad (Gwynedd Is Conwy) which included the commotes of Coleshill, Prestatyn and Rhuddlan
Line Refs: 43.54n, 47.16n, 61.63n, 70.32n

Teifi

Welsh Definition: afon Teifi, yn tarddu yng ngogledd Ceredigion a llifo i'r môr yn Aberteifi
English Definition: the river Teifi, which rises in north Ceredigion and flows into the sea in Cardigan
Line Refs: 8.36, 9.45n, 12.46, 12.9, 13.4, 43.25

Teirgwent

Welsh Definition: Gwent, a ymrannai'n ddwy ran, sef Gwent Is Coed a Gwent Uwch Coed, ac yn dair arglwyddiaeth, Cas-gwent, Brynbuga a’r Fenni
English Definition: Gwent, which was divided into two parts, Gwent Is Coed and Gwent Uwch Coed, and into three lordships, Newport, Usk and Abergavenny
Line Refs: 25.13n

teml Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 5.4, 8.19

Trefawr

Welsh Definition: Trefor, rhan o blwyf Llangollen, Nanheudwy, yn cynnwys Trefor Uchaf a Threfor Isaf
English Definition: Trefor, part of the parish of Llangollen, Nanheudwy, consisting of Upper Trefor and Lower Trefor
Line Refs: 3.55n, 103.39, 105.23n, 105.49, 105.9n, 113.85n, 116.59

Trefgwnter

Welsh Definition: Trefgwnter, cartref noddwr ger Talgarth
English Definition: Trefgwnter, a patron's home near Talgarth
Line Refs: 30.48n

Trefor

Welsh Definition: Trefor, rhan o blwyf Llangollen, Nanheudwy, yn cynnwys Trefor Uchaf a Threfor Isaf
English Definition: Trefor, part of the parish of Llangollen, Nanheudwy, consisting of Upper Trefor and Lower Trefor
Line Refs: 103.38n, 107.59n, 111.24n, 111.25, 112.4n, 72.22n

Trefrydd

Welsh Definition: Trefrydd, Y Drefrudd, Wattlesborough, ym mhlwyf Alderbury, swydd Amwythig
English Definition: Wattlesborough, in the parish of Alderbury, Shropshire
Line Refs: 81.12n

Tregarn

Welsh Definition: Tref y Garn, Trefgarnowain ym mhlwyf Breudeth, sir Benfro
English Definition: Tref y Garn, Trefgarnowain in the parish of Brawdy, Pembrokeshire
Line Refs: 80.58n

Tren

Welsh Definition: afon Tren, sy'n llifo i afon Teifi ger Llanybydder
English Definition: the river Tren, which flows into the river Teifi near Llanybydder
Line Refs: 12.51

Trent

Welsh Definition: afon Trent, sy'n tarddu yn swydd Stafford ac yn ymuno ag afon Ouse ychydig i'r de o Hull
English Definition: the river Trent, which rises in Staffordshire and joins the river Ouse to the south of Hull
Line Refs: 14.53n

Tre’rtŵr

Welsh Definition: Tre’rtŵr, cartref noddwr ym mhlwyf Llanfihangel Cwm Du, Dyffryn Wysg
English Definition: Tretower, a patron's home in the parish of Llanfihangel Cwm Du, Usk Valley
Line Refs: 19.26n

Tro

Welsh Definition: Tro, cartref noddwr yn Llanfihangel Troddi, i’r de o Drefynwy
English Definition: Troy, a patron's home yn Llanfihangel Troddi, south of Monmouth
Line Refs: 19.26n

Troea

Welsh Definition: Troea, y ddinas hynafol yn Anatolia (Twrci)
English Definition: Troy, the ancient city in Anatolia (Turkey)
Line Refs: 53.24

Trum Elidir

Welsh Definition: Trum Elidir, mynydd neu fryn anhysbys, o bosibl yn y Berwyn
English Definition: Trum Elidir, an unknown mountain or hill, possibly in the Berwyn hills
Line Refs: 108.54n

Tŵr Gwyn, y

Welsh Definition: Y Tŵr Gwyn, Llundain
English Definition: The White Tower, London
Line Refs: 80.25n

Tŵr yr Eryr

Welsh Definition: Tŵr yr Eryr, un o dyrau castell Caernarfon
English Definition: Eagle Tower, one of the towers of Caernarfon castle
Line Refs: 105.20n

Twrcelyn

Welsh Definition: Twrcelyn, cwmwd yng nghantref Cemais, Môn
English Definition: Twrcelyn, a commote in the cantref of Cemais, Anglesey
Line Refs: 62.11n, 62.14

Tŷ Ddewi

Welsh Definition: Mynyw, sef Tyddewi, sir Benfro
English Definition: St David's, Pembrokeshire
Line Refs: 37.9n

tŷ Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 8.18

tyrau Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 9.38

Tywi

Welsh Definition: afon Tywi, yn tarddu yng Ngheredigion ac yn llifo i'r môr ger castell Llansteffan yn sir Gaerfyrddin
English Definition: the river Tywi, which rises in Ceredigion and flows into the sea near Llanstephan castle in Carmarthenshire
Line Refs: 27.45n

Tywyn

Welsh Definition: Tywyn, Meirionnydd
English Definition: Tywyn, Meirionnydd
Line Refs: 14.53n

Uwch Aeron

Welsh Definition: Uwch Aeron, yr ardal i'r gogledd o afon Aeron yng Ngheredigion
English Definition: Uwch Aeron, the area to the north of the river Aeron in Ceredigion
Line Refs: 10.16n, 11.22

Uwch Conwy

Welsh Definition: Gwynedd Uwch Conwy, y rhan o Wynedd i'r gorllewin o afon Conwy
English Definition: Gwynedd Uwch Conwy, the part of Gwynedd to the west of the river Conwy
Line Refs: 63.56n

Warwig

Welsh Definition: Warwick
English Definition: Warwick
Line Refs: 81.27n, 44.24n, 25.50, 79.14, 81.29n

Weblai

Welsh Definition: Weobley, cartref teulu Devereux yn swydd Henffordd
English Definition: Weobley, the home of the Devereux family in Herefordshire
Line Refs: 26.7n

Weble

Welsh Definition: Weobley, cartref teulu Devereux yn swydd Henffordd
English Definition: Weobley, the home of the Devereux family in Herefordshire
Line Refs: 27.9n

Westmestr

Welsh Definition: Westminster, Llundain
English Definition: Westminster, London
Line Refs: 94.6n

Winsawr

Welsh Definition: Winsor, castell brenhinol yn Berkshire
English Definition: Windsor, a royal castle in Berkshire
Line Refs: 97.43n

Wlasgód

Welsh Definition: Woolascott, trefgordd yng nghyffiniau Amwythig
English Definition: Woolascott, a township near Shrewsbury
Line Refs: 83.34n

Wtil

Welsh Definition: Ynysoedd yr Hebrides
English Definition: The Hebrides
Line Refs: 120.4n

Wysg

Welsh Definition: afon Wysg, sy'n llifo drwy Went ac i Foryd Hafren ger Casnewydd
English Definition: the river Usk, which flows through Gwent and into the Severn Estuary near Newport
Line Refs: 19.74n, 114.9n, 27.14n

y Badd

Welsh Definition: Caerfaddon, tref yng ngogledd Gwlad yr Haf, enwog am ei baddonau iachusol
English Definition: Bath, a city in north Somerset, famous for its healing baths
Line Refs: 109.48n, 115.45n, 111.6n

y Bala

Welsh Definition: y Bala, bwrdeistref ym Mhenllyn, Meirionnydd
English Definition: Bala, a borough town in Penllyn, Meirionnydd
Line Refs: 42.10, 49.39n

y Berfeddwlad

Welsh Definition: Y Berfeddwlad / Gwynedd Is Conwy, yn cynnwys cantrefi Rhos, Rhufoniog, Dyffryn Clwyd a Thegeingl
English Definition: Y Berfeddwlad / Gwynedd Is Conwy, including the cantrefs of Rhos, Rhufoniog, Dyffryn Clwyd and Tegeingl
Line Refs: 43.65n, 70.29n

y Cemais

Welsh Definition: Cemais, plwyf yng nghwmwd Cyfeiliog, sir Drefaldwyn
English Definition: Cemais, a parish in the commote of Cyfeiliog, Montgomeryshire
Line Refs: 41.29n

y Chwaen

Welsh Definition: y Chwaen, cartref Gruffudd ap Llywelyn ap Hwlcyn yng nghwmwd Llifon, Môn
English Definition: Chwaen, a patron's home in the commote of Llifon, Anglesey
Line Refs: 63.21n

y Clas

Welsh Definition: y Clas-ar-Wy, arglwyddiaeth fechan i'r gorllewin o'r Gelli Gandryll
English Definition: Glasbury, a small lordship to the west of Hay on Wye
Line Refs: 36.12n

y Clawdd

Welsh Definition: Clawdd Offa, y ffin draddodiadol rhwng Cymru a Lloegr
English Definition: Offa's Dyke, the traditional border between Wales and England
Line Refs: 107.19n

y Cnwcin

Welsh Definition: Cnwcin, Knockin, pentref ger Croesoswallt, swydd Amwythig
English Definition: Knockin, a village near Oswestry, Shropshire
Line Refs: 79.50n, 79.55

y Collfryn

Welsh Definition: y Collfryn, cartref Gruffudd Fychan ap Gruffudd Deuddwr yng nghwmwd Deuddwr, dwyrain Powys Wenwynwyn
English Definition: y Collfryn, a patron’s home in the commote of Deuddwr, in Powys Wenwynwyn
Line Refs: 83.66n

y Comin Plas

Welsh Definition: Cwrt y `Common Pleas' yn Neuadd Westminster yn Llundain
English Definition: Court of the Common Pleas in Westminster, London
Line Refs: 99.8

y Cwm

Welsh Definition: Y Cwm, plwyf yng nghwmwd Rhuddlan, Tegeingl
English Definition: Y Cwm, a parish in the commote of Rhuddlan, Englefield
Line Refs: 43.53, 43.7n, 44.58n, 44a.22, 44a.56

y Cwrtnewydd

Welsh Definition: Y Cwrtnewydd, cartref noddwr yn Bacton, swydd Henffordd
English Definition: Newcourt, a patron's home in Bacton, Herefordshire
Line Refs: 36.35n, 36.54

y Cymerau

Welsh Definition: Y Cymerau, aber afonydd Efyrnwy a Hafren, ger Llanrinio, cwmwd Deuddwr, dwyrain Powys
English Definition: The Cymerau, the confluence of the rivers Efyrnwy and Severn, near Llanrinio, in the commote of Deuddwr, western Powys
Line Refs: 65.56

y Ddeheuwlad

Welsh Definition: de Cymru
English Definition: south Wales
Line Refs: 8.43, 43.10

y ddwy Faelawr

Welsh Definition: Maelor, sef cymydau Maelor Gymraeg a Maelor Saesneg ym Mhowys Fadog
English Definition: Maelor, comprising the commotes of Maelor Gymraeg and Maelor Saesneg in Powys Fadog
Line Refs: 104.4n

y ddwy Faelor

Welsh Definition: Maelor, sef cymydau Maelor Gymraeg a Maelor Saesneg ym Mhowys Fadog
English Definition: Maelor, comprising the commotes of Maelor Gymraeg and Maelor Saesneg in Powys Fadog
Line Refs: 66.35n

y ddwy Waun

Welsh Definition: Y Waun, tref ar y ffin â swydd Amwythig yn ymrannu'n ddwy ran, y Waun Isaf a’r Waun Uchaf
English Definition: Chirk, a town close to the Shropshire border divided into two parts, Lower Chirk and Upper Chirk
Line Refs: 111.23

y Deau

Welsh Definition: de Cymru
English Definition: south Wales
Line Refs: 8.11, 9.43, 9.53, 17.26, 17.3, 19.17n, 19.6n, 19.71, 24.8, 27.56, 48.7, 66.42, 126.25

y Deheudir

Welsh Definition: de Cymru
English Definition: south Wales
Line Refs: 35.1n

y Deuparth

Welsh Definition: Y Deuparth, yn arglwyddiaeth Croesoswallt, swydd Amwythig
English Definition: The Duparts, in the lordship of Oswestry, Shropshire
Line Refs: 95.44n

y Dref Hir

Welsh Definition: Y Dref Hir, Longtown, prif dref arglwyddiaeth Euas, sydd bellach yn swydd Henffordd
English Definition: Longtown, the main town of the lordship of Ewyas, now in Herefordshire
Line Refs: 33.52n, 36.36n

y Dref Rudd

Welsh Definition: Trefrydd, Y Drefrudd, Wattlesborough, ym mhlwyf Alderbury, swydd Amwythig
English Definition: Wattlesborough, in the parish of Alderbury, Shropshire
Line Refs: 80.57

y Dref-fawr

Welsh Definition: Trefor, rhan o blwyf Llangollen, Nanheudwy, yn cynnwys Trefor Uchaf a Threfor Isaf
English Definition: Trefor, part of the parish of Llangollen, Nanheudwy, consisting of Upper Trefor and Lower Trefor
Line Refs: 99.4n

y Drefrudd

Welsh Definition: Trefrydd, Y Drefrudd, Wattlesborough, ym mhlwyf Alderbury, swydd Amwythig
English Definition: Wattlesborough, in the parish of Alderbury, Shropshire
Line Refs: 80.18n, 80.55

y Fêl Ynys

Welsh Definition: Prydain Fawr
English Definition: Great Britain
Line Refs: 88.28

y Felallt

Welsh Definition: Y Felallt, Beeston, rhwng Caer a Nantwich yn swydd Gaer
English Definition: Beeston, between Chester and Nantwich in Cheshire
Line Refs: 38.45n, 56.23n

y Fflint

Welsh Definition: Y Fflint, bwrdeistref yng ngogledd-ddwyrain Cymru
English Definition: Flint, a borough in north-east Wales
Line Refs: 21.60, 71.28n

y Gaer ’n Arfon

Welsh Definition: Caernarfon, yng nghantref Arfon, Gwynedd
English Definition: Caernarfon, in the cantref of Arfon, Gwynedd
Line Refs: 63.61

y Gilwch

Welsh Definition: Y Gilwch, Gillow, maenordy ym mhlwyf Henllan (Hentland), swydd Henffordd
English Definition: Gillow, a manor in the parish of Hentland, Herefordshire
Line Refs: 120.30n

y Glyn

Welsh Definition: Glyn Aeron, cwmwd Mebwynion, Ceredigion
English Definition: Glyn Aeron, in the commote of Mebwynion, Ceredigion
Line Refs: 10.19, 10.60, 110.43, 58.42n, 59.37n, 60.59n

y Gogledd

Welsh Definition: Y Gogledd, Gogledd Lloegr, yr Hen Ogledd
English Definition: The North, north of England, the Old North
Line Refs: 35.62n

y Graig Wen

Welsh Definition: Y Wengraig, y graig y saif plasty Nannau arni neu lys cysylltiedig â Nannau, ym mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd
English Definition: Y Wengraig, the rock on which Nannau stands or a court associated with Nannau, in the parish of Llanfachreth, commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 49.7n

y Grig

Welsh Definition: Gwlad Groeg
English Definition: Greece
Line Refs: 96.29n

y Gyffin

Welsh Definition: Y Gyffin, plwyf ger Conwy, Gwynedd
English Definition: Y Gyffin, a parish near Conwy, Gwynedd
Line Refs: 108.5n

y Lan

Welsh Definition: Glan Feurig, ai enw'r fron y safai Nannau arni, ym mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd?
English Definition: Glan Feurig, possibly the name of the hill where Nannau was located, in the parish of Llanfachreth, commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 51.6n, 49.17n

y Llai

Welsh Definition: y Llai, pentref ger Gresffordd sydd ychydig i’r gogledd o Wrecsam
English Definition: Llai, a village near Gresford, just north of Wrexham
Line Refs: 75.13, 75.60n

y Llannerch

Welsh Definition: Y Llannerch, cartref noddwr ym Mhenrhyn Llŷn
English Definition: Y Llannerch, a patron's home on the Llŷn Peninsula
Line Refs: 53.1n, 53.39, 53.66

y Llwyn-onn

Welsh Definition: Llwyn-onn, cartref noddwr ym mhlwyf Llanaber, Ardudwy
English Definition: Llwyn-onn, a patron's home in the parish of Llanaber, Ardudwy
Line Refs: 49.8n

y Main

Welsh Definition: Y Main, trefddegwm ym Meifod, Mechain, Powys
English Definition: Main, a township in Meifod, in Mechain, Powys
Line Refs: 27.46n, 82.17n, 89.12n

y Mars

Welsh Definition: Y Mers, arglwyddiaethau, gan fwyaf yn nwyrain Cymru, dan awdurdod arglwyddi Eing-Normanaidd
English Definition: The March, consisting of lordships under the authority of Anglo-Norman lords, mostly in the eastern part of Wales
Line Refs: 13.16n, 102.14n, 105.18n, 27.46, 29.19n, 41.2, 44.70, 70.40n, 71.18n, 72.28, 75.11, 75.51, 75.59, 78.57n, 79.53, 80.32n, 86.33

y Morfa

Welsh Definition: Y Morfa, rhan ddeheuol arglwyddiaeth Casnewydd neu Wynllŵg?
English Definition: The Morfa, possibly the southern part of the lordship of Newport or Gwynllŵg
Line Refs: 18a.19n

y Nordd

Welsh Definition: Y Nordd, gogledd Lloegr
English Definition: The North, Northern England
Line Refs: 25.64n, 41.42n, 44.44n, 44a.42, 24.26

y Penrhyn

Welsh Definition: Y Penrhyn, cartref noddwr ar lannau’r Fenai ym mhlwyf Llandegái
English Definition: Y Penrhyn, a patron's home on the banks of the river Menai in the parish of Llandegái
Line Refs: 56.65n

y Rhiw

Welsh Definition: Y Rhiw, enw ar lys neu fryn ger Aberriw, plwyf ar y ffin rhwng cymydau Cedewain a Llannerch Hudol, sir Drefaldwyn
English Definition: Rhiw, a house or hill near Berriew, a parish on the border between the commotes of Cedewain and Llannerch Hudol, Montgomeryshire
Line Refs: 38.14n, 38.22, 38.56n

y Teirgwent

Welsh Definition: Gwent, a ymrannai'n ddwy ran, sef Gwent Is Coed a Gwent Uwch Coed, ac yn dair arglwyddiaeth, Cas-gwent, Brynbuga a’r Fenni
English Definition: Gwent, which was divided into two parts, Gwent Is Coed and Gwent Uwch Coed, and into three lordships, Newport, Usk and Abergavenny
Line Refs: 22.59n

y Traean

Welsh Definition: Y Traean, yn arglwyddiaeth Croesoswallt, swydd Amwythig
English Definition: The Traean, in the lordship of Oswestry, Shropshire
Line Refs: 95.43n

y Traeth Mall

Welsh Definition: Malltraeth, pentref a thraeth ym Môn ger aber afon Cefni
English Definition: Malltraeth, a village and beach in Anglesey near the estuary of the river Cefni
Line Refs: 63.11n

y Trallwng

Welsh Definition: y Trallwng, tref yng nghwmwd Ystrad Marchell, ar y ffin â swydd Amwythig
English Definition: Welshpool, a town in the commote of Ystrad Marchell, on the Shropshire border
Line Refs: 39.70n

y Tŵr

Welsh Definition: Tŵr Llundain, neu o bosibl Tretŵr yn sir Frycheiniog
English Definition: The Tower of London, or possibly Tretower in Breconshire
Line Refs: 17.35n

y Tywyn

Welsh Definition: Y Tywyn, y Ferwig, Ceredigion
English Definition: Tywyn, y Ferwig, Ceredigion
Line Refs: 38.20n

y Waun

Welsh Definition: Y Waun, tref ar y ffin â swydd Amwythig yn ymrannu'n ddwy ran, y Waun Isaf a’r Waun Uchaf
English Definition: Chirk, a town close to the Shropshire bord rwhich divided into two parts, Lower Chirk and Upper Chirk
Line Refs: 104.17, 105.42n, 107.49, 95.43n

y Waun Isaf

Welsh Definition: Y Waun Isaf, trefgordd yn y Waun, tref ar y ffin â swydd Amwythig
English Definition: Lower Chirk, a township in Chirk, on the border with Shropshire
Line Refs: 104.1n, 105.35n

y Wengraig

Welsh Definition: Y Wengraig, y graig y saif plasty Nannau arni neu lys cysylltiedig â Nannau, ym mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd
English Definition: Y Wengraig, the rock on which Nannau stands or a court associated with Nannau, in the parish of Llanfachreth, commote of Tal-y-bont, Meirionnydd
Line Refs: 50.50n, 51.13n

y Wyddfa

Welsh Definition: Yr Wyddfa, mynydd uchaf Eryri, Gwynedd
English Definition: Snowdon, the highest mountain in Snowdonia, Gwynedd
Line Refs: 21.36n

Ynys Brydain

Welsh Definition: Prydain Fawr
English Definition: Great Britain
Line Refs: 107.15, 58.52

Ynys Wydrin

Welsh Definition: Ynys Wydrin, Glastonbury, de-orllewin Lloegr
English Definition: Glastonbury, in south-west England
Line Refs: 22.60n

Ynys y Cedyrn

Welsh Definition: Prydain Fawr
English Definition: Great Britain
Line Refs: 29.46

Ynys y Saint

Welsh Definition: Ynys y Saint, un o'r enwau am Ynys Enlli
English Definition: The Island of the Saints, a name for Bardsey Island
Line Refs: 37.11n

yr Affrig

Welsh Definition: Affrica
English Definition: Africa
Line Refs: 96.29

yr Asia

Welsh Definition: Asia
English Definition: Asia
Line Refs: 22.7

yr Eglwys-wen

Welsh Definition: Yr Eglwyswen, Whitchurch, swydd Amwythig
English Definition: Whitchurch, Shropshire
Line Refs: 75.52n

yr Hendwr

Welsh Definition: Yr Hendwr, cartref noddwr ym mhlwyf Llandrillo, cwmwd Edeirnion, Meirionnydd
English Definition: Yr Hendwr, a patron's home in the parish of Llandrillo, in the commote of Edeirnion, Meirionnydd
Line Refs: 48.66n, 48.9n

yr Hold

Welsh Definition: Holt, tref ym Maelor Gymraeg
English Definition: Holt, a town in Maelor Gymraeg
Line Refs: 73.30n, 73.33, 73.69

yr India

Welsh Definition: India
English Definition: India
Line Refs: 20a.20n

yr Israel

Welsh Definition: Israel
English Definition: Israel
Line Refs: 25.71, 48.41

yr Ysbaen

Welsh Definition: Sbaen
English Definition: Spain
Line Refs: 77.20n

Ysbaen

Welsh Definition: Sbaen
English Definition: Spain
Line Refs: 29.28

Ysbrús

Welsh Definition: Prwsia, gogledd yr Almaen
English Definition: Prussia, northern Germany
Line Refs: 96.26n

Ystrad Fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion.
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 9.9–10

Ystrad Marchell

Welsh Definition: Ystrad Marchell, abaty Sistersaidd ger y Trallwng
English Definition: Strata Marcella, a Cistercian abbey near Welshpool
Line Refs: 82.1n

Ystrad-fflur

Welsh Definition: Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd yng Ngheredigion.
English Definition: Strata Florida, a Cistercian abbey in Ceredigion
Line Refs: 30.38

Ystradmeurug

Welsh Definition: Ystradmeurig, pentref ger Tregaron a oedd yn safle hen lys brenhinol
English Definition: Ystradmeurig, a village near Tregaron where an ancient royal court was once located
Line Refs: 9.66